کاردیومیوپاتی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

کاردیوپاتی یا بیماری‌های عضله قلب، مجموعه‌ای از اختلالات قلبی هستند که عملکرد طبیعی عضله قلب را مختل کرده و به مرور زمان می‌توانند منجر به کاهش قدرت پمپاژ قلب و بروز نارسایی قلبی شوند. تشخیص زودهنگام و درمان هدفمند در این زمینه، نقشی حیاتی در کنترل علائم، پیشگیری از عوارض خطرناک و ارتقای کیفیت زندگی بیمار دارد. خوشبختانه، پیشرفت‌های پزشکی در زمینه قلب و عروق، راه را برای مدیریت موثر انواع کاردیوپاتی هموار کرده‌اند. اگر به دنبال خدمات تخصصی و دقیق برای بررسی و درمان این اختلالات هستید، دکتر لعبت رضاییان، متخصص بیماری‌های قلب و عروق با سال‌ها تجربه بالینی، در کنار شما هستند. ایشان با بهره‌گیری از نوین‌ترین روش‌های تشخیص و درمان، همراهی مطمئن برای بازگرداندن سلامت قلب و بازیابی سبک زندگی فعال شما خواهند بود. 

کاردیومیوپاتی چیست؟

کاردیومیوپاتی (Cardiomyopathy) نوعی بیماری قلبی است که مستقیما عضله قلب (میوکارد) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، ساختار یا عملکرد طبیعی عضله قلب دچار اختلال می‌شود، به‌ طوری‌ که قلب نمی‌تواند خون را به‌ صورت موثر به سراسر بدن پمپاژ کند. این اختلال می‌تواند باعث نازک شدن، ضخیم شدن یا سفت شدن دیواره‌های قلب شود و در مواردی حتی منجر به گشاد شدن حفره‌های قلبی گردد. کاردیومیوپاتی می‌تواند ژنتیکی (ارثی) باشد یا در نتیجه عوامل محیطی و بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های دریچه‌ای، عفونت‌های ویروسی یا مصرف طولانی‌مدت بعضی از داروها ایجاد شود. علائم کاردیومیوپاتی به‌ تدریج بروز می‌کنند و شامل خستگی مزمن، تنگی نفس حتی در فعالیت‌های سبک، ورم در پاها و مچ‌ها، تپش قلب یا حتی غش ناگهانی می‌شوند. اگر با علائم مشکوک به بیماری‌های عضله قلب روبه‌رو هستید، مراجعه به متخصص قلب و بررسی دقیق وضعیت قلب ضروری است.

تپش قلب نشانه چیست؟

انواع کاردیومیوپاتی

کاردیومیوپاتی‌ها گروه متنوعی از بیماری‌های عضله قلب هستند که بر اساس الگوی تغییرات ساختاری و عملکردی عضله قلب، به چند نوع اصلی تقسیم می‌شوند. هر نوع، منشا، علائم و روند پیشرفت متفاوتی دارد؛ بنابراین تشخیص دقیق نوع کاردیومیوپاتی نیازمند بررسی‌های تخصصی توسط پزشک قلب و انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند اکوکاردیوگرافی، MRI قلب یا بیوپسی است. رایج‌ترین انواع کاردیومیوپاتی عبارت‌اند از:

کاردیومیوپاتی دیلاته (Dilated Cardiomyopathy)

کاردیومیوپاتی دیلاته یکی از شایع‌ترین انواع بیماری‌های عضله قلب است که در آن، عضله قلب مخصوصا بطن چپ، دچار ضعف و کشیدگی می‌شود. در این حالت، دیواره‌های قلب نازک شده و حفره‌های قلبی گشاد می‌شوند. این تغییرات باعث کاهش توان پمپاژ خون شده و عملکرد کلی قلب را مختل می‌کنند. بیماران مبتلا به این نوع کاردیومیوپاتی با علائمی مانند خستگی مزمن، تنگی نفس در فعالیت‌های روزمره، ورم پاها، احساس سنگینی در قفسه سینه و کاهش تحمل فعالیت جسمی روبه‌رو می‌شوند. دلایل بروز کاردیومیوپاتی دیلاته متنوع‌اند، اما از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت‌های ویروسی که مستقیما عضله قلب را درگیر می‌کنند (مانند ویروس کوکساکی)
• عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی بیماری
• مصرف مزمن الکل یا مواد مخدر
• فشار خون بالا کنترل‌نشده
• مصرف برخی داروهای شیمی‌درمانی 

کاردیومیوپاتی آرایتموژنیک بطن راست 

کاردیومیوپاتی آرایتموژنیک بطن راست (ARVC) یک بیماری نادر و ژنتیکی است که در آن عضله بطن راست قلب به تدریج تحلیل می‌رود و جای خود را به بافت چربی و فیبروز (بافت اسکار) می‌دهد. این تغییرات باعث می‌شوند عملکرد بطن راست مختل شود و ریتم طبیعی ضربان قلب بهم بخورد، به‌ طوری که آریتمی‌های قلبی خطرناک و بی‌نظمی ضربان قلب در این بیماران شایع است. منشا این بیماری ناشی از جهش در ژن‌هایی است که مسئول چسبندگی بین سلول‌های عضله قلب هستند؛ در نتیجه سلول‌ها به خوبی کنار هم قرار نمی‌گیرند و به تدریج تخریب می‌شوند. علائم این بیماری شامل ضربان قلب نامنظم، سرگیجه، غش کردن، درد قفسه سینه و در مواردی مرگ ناگهانی، به خصوص در افراد جوان و ورزشکار است. تشخیص به موقع و دقیق ARVC با استفاده از آزمایش‌هایی مانند نوار قلب، اکوکاردیوگرافی و MRI قلب اهمیت بسیار دارد، زیرا درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی پیشگیری کند.

کاردیومیوپاتی اتساعی (Dilated Cardiomyopathy – DCM)

در کاردیومیوپاتی اتساعی، حفره‌های اصلی قلب، به‌ خصوص بطن چپ، گشاد شده و دیواره‌های عضلانی آن نازک می‌شوند. این تغییرات باعث کاهش قدرت انقباضی قلب و ضعف عملکرد پمپاژ خون به سراسر بدن می‌شوند. در بسیاری از موارد، علت دقیق این بیماری مشخص نیست و به آن ایدیوپاتیک گفته می‌شود؛ اما عوامل متعددی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند، از جمله زمینه ژنتیکی، عفونت‌های ویروسی مانند میوکاردیت، مصرف طولانی‌مدت الکل، بعضی داروهای شیمی‌درمانی، اختلالات هورمونی مانند کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های خودایمنی، مشکلات متابولیکی و حتی برخی شرایط خاص مانند کاردیومیوپاتی پس از زایمان. 

کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک

کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (Hypertrophic Cardiomyopathy – HCM) نوعی بیماری ژنتیکی است که باعث ضخیم‌شدن غیرطبیعی دیواره عضله قلب، به خصوص بطن چپ، می‌شود. این ضخامت غیرعادی، در قسمت سپتوم بین دو بطن، فضای داخلی بطن را کاهش داده و می‌تواند مسیر خروج خون از قلب را تنگ یا حتی مسدود کند. علاوه بر این، ضخامت زیاد عضله قلب باعث اختلال در پر شدن طبیعی قلب در مرحله دیاستول (استراحت قلب) می‌شود و عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین، این تغییرات زمینه‌ساز بروز آریتمی‌های خطرناک (بی‌نظمی ضربان قلب) هستند. دلیل اصلی این بیماری در بیشتر موارد، جهش‌های ژنتیکی در ژن‌های مرتبط با ساختار و عملکرد پروتئین‌های عضله قلب است. 

کاردیومیوپاتی محدود (Restrictive Cardiomyopathy – RCM)

در کاردیومیوپاتی محدود، دیواره‌های بطن‌ها به دلیل سفت و غیرقابل انعطاف شدن، توانایی طبیعی برای انبساط و پر شدن با خون در مرحله دیاستول را از دست می‌دهند، در حالی که قدرت انقباض قلب نسبتا حفظ می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود قلب نتواند به اندازه کافی خون را دریافت کرده و به بدن پمپاژ کند. از دلایل اصلی ایجاد کاردیومیوپاتی محدود می‌توان به بیماری‌هایی مانند آمیلوئیدوز (رسوب پروتئین‌های غیرطبیعی در عضله قلب)، فیبروز گسترده (تشکیل بافت اسکار در عضله قلب)، سارکوئیدوز (بیماری التهابی که بافت‌های مختلف بدن از جمله قلب را درگیر می‌کند) و برخی اختلالات متابولیک یا ارثی اشاره کرد. بیماران مبتلا به این نوع کاردیومیوپاتی با علائمی مانند تنگی نفس، خستگی مفرط، تورم اندام‌ها و علائم نارسایی دهلیزی مانند آریتمی‌های دهلیزی مواجه می‌شوند و گاهی نیز درد قفسه سینه را تجربه می‌کنند. تشخیص و مدیریت به موقع این بیماری برای بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از پیشرفت نارسایی قلبی اهمیت ویژه‌ای دارد.

کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو یا کاردیومیوپاتی استرس 

کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو (Takotsubo Cardiomyopathy)، که به آن کاردیومیوپاتی استرس یا سندروم قلب شکسته نیز گفته می‌شود، نوعی بیماری موقت و برگشت‌پذیر عضله قلب است. این وضعیت پس از یک فشار شدید روانی یا جسمی به وجود می‌آید و باعث اختلال عملکرد ناگهانی و موقت بطن چپ می‌شود. در اثر استرس شدید عاطفی مانند فوت عزیزان، تصادف یا ترس ناگهانی یا استرس‌های فیزیکی مانند جراحی یا بیماری حاد، هورمون‌های استرس مانند آدرنالین به طور ناگهانی و زیاد در بدن آزاد می‌شوند و می‌توانند باعث آسیب موقتی به عضله قلب شوند. این آسیب معمولا برگشت‌پذیر است و با درمان مناسب، عملکرد قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد. علائم این بیماری شبیه حمله قلبی بوده و شامل درد قفسه سینه و تنگی نفس است، اما بدون گرفتگی عروق کرونری رخ می‌دهد.

در مورد کمک‌های اولیه برای حمله قلبی بیشتر بخوانید.

علت ایجاد کاردیومیوپاتی (Cardiomyopathy)

بسته به نوع کاردیومیوپاتی، علت‌های زمینه‌ای می‌توانند متفاوت باشند و هر یک از این عوامل به نحوی موجب تغییر در ساختمان یا عملکرد میوکارد (عضله قلب) می‌شوند که در نهایت منجر به کاهش کارایی قلب در پمپاژ خون خواهد شد. به‌طور کلی، عواملی که می‌توانند باعث بروز اختلال در عضله قلب و توسعه کاردیومیوپاتی شوند، در چند دسته کلی قرار می‌گیرند که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• علل ژنتیکی: بسیاری از انواع کاردیومیوپاتی، مخصوصا کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک و آرایتموژنیک بطن راست، ناشی از جهش‌های ژنتیکی در ژن‌های مسئول ساختار و عملکرد پروتئین‌های عضله قلب هستند. این جهش‌ها موجب تغییر در ساختمان سلول‌های قلب و عملکرد نامناسب آن‌ها می‌شود.
• عفونت‌ها: برخی ویروس‌ها مانند ککساکی، آدنوویروس و دیگر ویروس‌ها می‌توانند باعث التهاب عضله قلب (میوکاردیت) شوند که در نهایت به کاردیومیوپاتی اتساعی منجر می‌شود. این التهاب سلول‌های عضلانی قلب را تخریب کرده و باعث ضعف عملکرد قلب می‌شود.
• اختلالات متابولیک و سموم: مصرف طولانی‌مدت الکل، تماس با مواد سمی یا استفاده از داروهای خاص مانند برخی داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند به سلول‌های عضله قلب آسیب بزنند. همچنین بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید یا دیابت، با تاثیر روی متابولیسم سلولی، در بروز کاردیومیوپاتی نقش دارند.
• بیماری‌های خودایمنی: گاهی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های قلب حمله کرده و باعث التهاب و آسیب به عضله قلب می‌شود که نتیجه آن کاردیومیوپاتی خواهد بود.
• فشار خون بالا و بیماری‌های عروق کرونر: فشار خون مزمن بالا، باعث ضخیم شدن غیرطبیعی عضله قلب می‌شود و می‌تواند به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک منجر شود. همچنین بیماری عروق کرونر با کاهش جریان خون و آسیب مکرر به عضله قلب، ممکن است موجب کاردیومیوپاتی اتساعی شود.

علائم بیماری کاردیومیوپاتی چیست؟

علائم بیماری کاردیومیوپاتی، بسته به نوع و شدت آسیب عضلانی در هر فرد متفاوت هستند، اما برخی نشانه‌های کلیدی به‌طور رایج در اکثر بیماران دیده می‌شوند. مهم‌ترین علائم کاردیومیوپاتی عبارت‌اند از:

• احساس ضعف و خستگی مفرط: کاهش توانایی قلب در پمپاژ موثر خون، باعث کاهش انرژی بدن می‌شود.
• تنگی نفس، مخصوصا هنگام فعالیت یا در هنگام شب (تنگی نفس شبانه): به دلیل تجمع مایعات در ریه‌ها.
• تپش قلب (ضربان نامنظم یا شدید قلب): قلب سعی می‌کند کم‌کاری خود را با افزایش ضربان جبران کند.
• ورم (ادم) در پاها و قوزک‌ها: به دلیل احتباس مایعات ناشی از نارسایی قلبی.
• غش یا از حال رفتن (سنکوپ): در موارد شدید، کاهش جریان خون مغزی ممکن است منجر به بی‌هوشی شود.

در مورد درد قلب هنگام نفس کشیدن بیشتر بخوانید.

چه زمانی برای درمان کاردیومیوپاتی به پزشک مراجعه کنیم؟

مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان کاردیومیوپاتی زمانی ضرورت دارد که علائم یا نشانه‌هایی در شما ظاهر شوند که ممکن است به بیماری‌های قلبی مرتبط باشند. حتی اگر این علائم خفیف یا گذرا باشند، بهتر است هرچه سریع‌تر برای بررسی دقیق‌تر به متخصص قلب مراجعه کنید. تشخیص به موقع می‌تواند روند درمان را تسریع کرده و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. علائمی که نیازمند مراجعه فوری به پزشک هستند شامل موارد زیر می‌شوند:

• تنگی نفس غیرمعمول، به خصوص هنگام فعالیت یا در حالت دراز کشیدن
• خستگی مفرط یا ضعف بدون علت مشخص
• تورم غیرطبیعی در پاها، مچ‌ها یا شکم
• درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه
• ضربان قلب نامنظم، سریع یا شدید (تپش قلب)
• سرگیجه، گیجی یا حتی غش کردن
• احساس فشار یا سنگینی قفسه سینه همراه با تپش قلب غیرطبیعی
• سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا کاردیومیوپاتی، به خصوص در بستگان نزدیک مانند والدین، خواهر یا برادر، مخصوصا در صورت وقوع مرگ ناگهانی قلبی
• وجود بیماری‌های قلبی قبلی یا داشتن عوامل خطر همچون فشار خون بالا، دیابت، چاقی یا مصرف دخانیات
• افزایش علائم نارسایی قلبی مانند تورم پاها یا تنگی نفس شدید و مداوم

در مورد زمان مناسب برای چکاپ قلب بیشتر بخوانید.

تشخیص کاردیومیوپاتی چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص کاردیومیوپاتی، نیازمند ترکیبی از معاینات بالینی، آزمایشات تصویربرداری و تست‌های آزمایشگاهی است. کاردیومیوپاتی به گروهی از بیماری‌های عضله قلب گفته می‌شود که باعث اختلال در عملکرد طبیعی قلب و کاهش توانایی پمپاژ خون می‌شوند. روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:

• شرح حال و معاینه فیزیکی: پزشک ابتدا علائم بیمار مانند تنگی نفس، خستگی، ورم در پاها، فشار یا درد قفسه سینه، سرگیجه و غش را بررسی می‌کند. همچنین سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا مرگ ناگهانی در خانواده مورد توجه قرار می‌گیرند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG): این تست الکتریکی ریتم و ضربان قلب را بررسی می‌کند و به تشخیص اختلالات هدایت قلب، بزرگی بطن‌ها یا سایر تغییرات غیرطبیعی کمک می‌کند.
• اکوکاردیوگرافی (اکو قلب): مهم‌ترین و اولین روش تصویربرداری برای ارزیابی ساختار و عملکرد قلب است که اندازه و ضخامت عضله قلب، عملکرد بطن‌ها و وضعیت دریچه‌های قلب را به دقت نمایش می‌دهد.
• MRI قلب: در مواردی که نیاز به بررسی دقیق‌تر ساختار عضله قلب، وجود اسکار یا فیبروز باشد، MRI قلب استفاده می‌شود.
• تست استرس قلبی: برای ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار و فعالیت بدنی انجام می‌شود تا میزان توانایی قلب در شرایط استرس مشخص گردد.
• آزمایش خون: شامل بررسی نشانگرهای نارسایی قلبی، آنزیم‌های قلبی و در صورت نیاز تست‌های ژنتیکی جهت شناسایی علل ارثی بیماری.

اکو قلب بهتر است یا تست ورزش؟

کاردیومیوپاتی چگونه درمان می‌شود؟

درمان کاردیومیوپاتی بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است و باید تحت نظر پزشک متخصص قلب انجام شود. هدف اصلی درمان بهبود عملکرد قلب، کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. مهم‌ترین روش‌های درمان کاردیومیوپاتی شامل درمان دارویی، جراحی و مراقبت‌های خانگی هستند که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:

درمان دارویی

درمان دارویی کاردیومیوپاتی باید تحت نظر پزشک متخصص قلب و با توجه به شرایط بالینی هر بیمار انجام شود. داروها با هدف کاهش علائم، بهبود عملکرد قلب و جلوگیری از عوارض بیماری تجویز می‌شوند. برخی از داروهای رایج در درمان کاردیومیوپاتی عبارت‌اند از:

• بتابلوکرها (مثل متوپرولول و بیزوپرولول): این داروها ضربان قلب را کاهش داده و کارایی پمپاژ قلب را بهبود می‌بخشند.
• مهارکننده‌های ACE یا ARB (انالاپریل، لوزارتان): با کاهش فشار خون و بار کاری قلب، از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند.
• دیورتیک‌ها (فوروزماید): برای کاهش احتباس مایعات و کاهش تنگی نفس ناشی از تجمع آب در بدن استفاده می‌شوند.
• آنتی‌کوآگولانت‌ها (وارفارین یا دابیگاتران): به پیشگیری از تشکیل لخته خون در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی کمک می‌کنند.
• داروهای ضدآریتمی (مانند آمیودارون): جهت کنترل ضربان نامنظم قلب به کار می‌روند.

درمان‌های مداخله‌ای و جراحی در کاردیومیوپاتی

در مواردی که بیماری کاردیومیوپاتی شدت یافته و درمان دارویی پاسخگو نباشد، پزشک ممکن است درمان‌های مداخله‌ای یا جراحی را توصیه کند. این روش‌ها با هدف بهبود عملکرد قلب، کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می‌شوند. مهم‌ترین روش‌های جراحی و مداخله‌ای شامل موارد زیر هستند:

• پیس‌میکر همزمان با تنظیم هماهنگی بطنی (CRT): این دستگاه به بهبود هماهنگی انقباضات بطن‌ها کمک کرده و در کاردیومیوپاتی دیلاته بسیار موثر است.
• میکتومی سپتال: نوعی عمل جراحی برای کاهش ضخامت دیواره بطن چپ در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM) با انسداد مسیر خروج خون است.
• الکل ابلیشن سپتال: روشی غیرجراحی که با تزریق الکل به بخشی از دیواره سپتوم، ضخامت آن را کاهش می‌دهد و علائم HCM را تسکین می‌بخشد.
• پمپ کمکی بطن چپ (LVAD): دستگاهی که در نارسایی شدید قلبی قبل از پیوند یا به عنوان درمان دائمی به کار می‌رود تا عملکرد پمپاژ قلب را حمایت کند.
• پیوند قلب: در مراحل انتهایی کاردیومیوپاتی و زمانی که سایر درمان‌ها موثر نباشند، پیوند قلب می‌تواند آخرین گزینه درمانی باشد.

درمان‌های خانگی برای کاردیومیوپاتی

در کنار درمان‌های پزشکی، رعایت نکات مهم در سبک زندگی نقش بسزایی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به کاردیومیوپاتی دارند. برخی از توصیه‌های مهم برای درمان خانگی کاردیومیوپاتی عبارت‌اند از:

• رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌چربی: کاهش مصرف نمک به کنترل فشار خون و کاهش احتباس مایعات کمک می‌کند، همچنین مصرف چربی‌های سالم و محدود کردن چربی‌های اشباع برای سلامت قلب ضروری است.
• ترک مصرف الکل و سیگار: این عادات مخرب می‌توانند روند بیماری را تسریع کنند و سلامت قلب را به خطر بیندازند.
• ورزش سبک و منظم: انجام فعالیت بدنی ملایم و منظم مانند پیاده‌روی یا تمرینات سبک، تحت نظر پزشک، به بهبود عملکرد قلب و افزایش انرژی کمک می‌کند.
• مدیریت استرس: کاهش فشارهای روانی از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق اهمیت دارد.
• خواب کافی و منظم: استراحت مناسب به سلامت کلی بدن و قلب کمک می‌کند.
• مراجعه و معاینات منظم پزشکی: پیگیری دوره‌ای وضعیت قلب و تنظیم درمان توسط پزشک، نقش حیاتی در کنترل بیماری دارد.

در مورد ورزش‌های مضر برای قلب بیشتر بخوانید.

کلام پایانی

کاردیومیوپاتی بیماری پیچیده و جدی عضله قلب است که تشخیص و درمان به موقع آن می‌تواند جان شما را نجات دهد و کیفیت زندگی‌تان را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد. اگر دچار علائمی مانند: تنگی نفس غیرمعمول، خستگی مفرط یا تپش قلب هستید، تعلل نکنید و هرچه سریع‌تر به یک متخصص قلب مراجعه کنید. مراقبت صحیح و تخصصی، کلید پیشگیری از پیشرفت این بیماری است. برای تشخیص دقیق و درمان تخصصی کاردیومیوپاتی، دکتر لعبت رضاییان، متخصص قلب و عروق با سال‌ها تجربه و بهره‌گیری از به‌روزترین روش‌های درمانی، سلامت قلب شما را در اولویت قرار می‌دهند. برای تعیین وقت مشاوره و ویزیت، می‌توانید همین حالا با شماره‌ 09383003005 تماس بگیرید.

سوالات متداول