هولتر قلب: کاربرد و نحوه استفاده از آن

بروز اختلالات قلبی از جمله تپش‌های نامنظم، ضربان یا آریتمی‌ قلبی می‌توانند سلامت قلب را تهدید کرده و علائمی مانند سرگیجه، تنگی نفس یا خستگی مفرط ایجاد کنند. تشخیص دقیق این اختلالات گاهی با معاینات کوتاه‌مدت در مطب امکان‌پذیر نیست و نیاز به ثبت طولانی مدت فعالیت قلبی دارد. در این شرایط هولتر قلب (Holter Monitor) به عنوان یک ابزار دقیق و قابل حمل است که امکان ثبت ۲۴ تا ۷۲ ساعت فعالیت الکتریکی قلب را فراهم می‌کند. با استفاده از هولتر قلب پزشکان می‌توانند اختلالات ریتم قلبی را به‌طور دقیق شناسایی کرده و بهترین برنامه درمانی را برای آن انتخاب کنند.

با تجربه و تخصص دکتر لعبت رضاییان در زمینه بیماری‌های قلبی و عروقی بیماران می‌توانند از تشخیص سریع اختلالات قلبی بهره‌مند شوند و مسیر درمان خود را با اطمینان کامل آغاز کنند. برای استفاده از هولتر قلب و دریافت مشاوره تخصصی در این زمینه می‌توانید از دکتر رضاییان کمک بگیرید.

هولتر قلب چیست؟

هولتر قلب (Holter ECG) و یا (Holter monitor) یک دستگاه پزشکی کوچک و قابل‌حمل است که برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب (نوار قلب یا ECG) به کار می‌رود. معمولا بیمار این دستگاه را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت یا بیشتر، به بدن خود وصل می‌کند تا ضربان قلب و ریتم آن در طول فعالیت‌های روزمره و خواب بررسی شوند. این دستگاه شامل چند الکترود (چسب‌های کوچک با سیم) هست که روی پوست قفسه سینه چسبانده می‌شوند. این الکترودها سیگنال‌های الکتریکی قلب را ثبت می‌کنند و به دستگاه کوچکی که به کمر یا گردن متصل است، منتقل می‌کنند. هدف اصلی استفاده از دستگاه هولتر این است که مشکلات قلبی مثل آریتمی‌ها (اختلالات ضربان قلب)، تنش قلب نامنظم یا نشانه‌های ایسکمی قلبی (کمبود خون‌رسانی به قلب) را که در نوار قلب‌ قابل مشاهده نیستند تشخیص می‌دهد.     

انواع هولتر قلب 

دستگاه هولتر قلب در مدل‌ها و انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شود، هرکدام از این مدل‌ها متناسب با شرایط خاص بیمار و اهداف تشخیصی معین، عملکرد متفاوتی دارند. انتخاب نوع مناسب هولتر بر عهده پزشک معالج است و بر اساس علائم بیمار و نیاز به بررسی‌های تخصصی‌تر انجام می‌گیرد. در ادامه به رایج‌ترین و مهم‌ترین انواع هولتر قلب که در روند تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی کاربرد دارند، اشاره کرده‌ایم:

هولتر مانیتورینگ ۲۴ ساعته

هولتر مانیتورینگ ۲۴ ساعته یکی از پرکاربردترین انواع هولتر قلب است که برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب به مدت ۲۴ ساعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، چند الکترود کوچک روی قفسه سینه بیمار چسبانده می‌شوند و با کمک دستگاه کوچکی که به بدن وصل است، نوار قلب را اندازه‌گیری می‌کند. با کمک این روش می‌توان مشکلاتی مثل انواع آریتمی‌، تغییرات غیرطبیعی ریتم قلب یا مشکلات ایسکمیک را  که در نوار قلب معمولی دیده نمی‌شوند شناسایی کرد. بیمار در این مدت می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد و اطلاعات ضبط‌ شده پس از پایان دوره، توسط پزشک بررسی می‌شوند تا تشخیص دقیق‌تر و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.

هولتر مانیتورینگ طولانی مدت (Long-Term Holter Monitor)

هولتر قلب مانیتورینگ طولانی مدت برای بررسی و ضبط ضربان قلب بیمار به مدت چند روز یا حتی چند هفته استفاده می‌شود. این نوع هولتر مناسب بیمارانی است که علائم قلبی‌شان به صورت نادر و پراکنده بروز می‌کنند و با هولتر ۲۴ ساعته قابل ثبت نیستند. دستگاه به صورت پیوسته یا دوره‌ای داده‌های قلب را ضبط می‌کند و بیمار در این زمان می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد. پس از اتمام دوره اطلاعات ثبت‌شده توسط پزشک بررسی می‌شوند تا اختلالات یا مشکلات دیگر قلبی شناسایی شوند و درمان مناسبی برای آن انجام شود. هولتر طولانی مدت، در تشخیص آریتمی‌های نادر و پیگیری بیماران با شرایط خاص قلبی کاربرد زیادی دارد.

در مورد ضربان قلب نرمال در سنین مختلف بیشتر بخوانید.

هولتر قلب رویدادی (Event Monitor)

هولتر قلب رویدادی (Event Monitor) برخلاف هولتر ۲۴ ساعته، به‌طور مداوم فعالیت قلب را ثبت نمی‌کند، بلکه فقط زمانی که بیمار علائم خاصی مانند تپش قلب، سرگیجه یا احساس ضعف را تجربه کند، دستگاه را فعال کرده و شروع به ضبط می‌کند. این نوع هولتر برای بیمارانی که به ندرت علائمشان بروز می‌کند مناسب است، زیرا امکان ثبت دقیق رویدادهای قلبی مرتبط با آن علائم را فراهم می‌کند. بعضی از مدل‌های پیشرفته این دستگاه قابلیت ضبط خودکار هنگام تشخیص آریتمی را نیز دارند. 

هولتر مانیتورینگ بی‌سیم

این دستگاه نوع پیشرفته‌ای از هولتر قلب است که به جای ذخیره اطلاعات به صورت محلی، داده‌های الکتریکی قلب را به‌صورت زنده و بی‌سیم از طریق اینترنت یا شبکه‌های موبایل به دستگاهی که نزد پزشک قرار دارد ارسال می‌کند. این امکان باعث می‌شود پزشکان بتوانند در لحظه فعالیت قلب بیمار را زیر نظر داشته باشند و در صورت بروز هرگونه مشکل، سریعا اقدامات لازم را انجام دهند. این نوع هولتر برای بیمارانی که نیاز به نظارت دقیق و مداوم دارند یا در معرض خطر بالای مشکلات قلبی هستند بسیار کاربردی است. همچنین استفاده از هولتر قلب بی‌سیم باعث کاهش مراجعه مکرر بیمار به مراکز درمانی می‌شود و راحتی بیشتری را برای بیمار به دنبال دارد.

کاربرد هولتر قلب

هولتر قلب، در تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌های قلبی مرتبط با اختلالات ریتم قلب، کاربرد دارد. این دستگاه می‌تواند نوسانات ضربان قلب را در طول شبانه‌‌روز ثبت کرده و به پزشکان کمک کند تا بی‌نظمی‌هایی را که در معاینات معمولی قابل مشاهده نیستند، شناسایی کنند. در این بخش به معرفی بعضی از بیماری‌های قلبی که با هولتر تشخیص داده می‌شوند اشاره شده است که شامل:

• آریتمی‌های دهلیزی: آریتمی‌های دهلیزی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، از جمله بیماری‌هایی است که با هولتر تشخیص داده می‌شود. آریتمی‌های دهلیزی زمانی رخ می‌دهند که دهلیزها (دو حفره بالایی قلب) به‌طور نامنظم یا خیلی سریع شروع به تپیدن می‌کنند.
• آریتمی‌های بطنی: آریتمی‌های بطنی مانند تاکی‌کاردی (Tachycardia)، با افزایش سریع ضربان قلب همراه هستند و می‌توانند خطرناک باشند.
• بلوک قلبی: اختلال در ارسال سیگنال‌های الکتریکی قلب می‌تواند منجر به کاهش ضربان قلب شود که به آن بلوک قلبی می‌گویند. بلوک قلبی زمانی رخ می‌دهد که سیگنال‌های الکتریکی که ضربان قلب را کنترل می‌کنند، به درستی از دهلیزها به بطن‌ها منتقل نشوند. 
• سندرم QT طولانی: سندرم QT طولانی (LQTS) یک اختلال ژنتیکی است که بر سیستم الکتریکی قلب تاثیر می‌گذارد. فاصله QT در نوار قلب (ECG) نشان‌دهنده مدت زمانی است که طول می‌کشد تا بطن‌های قلب بعد از هر ضربان، برای ضربان بعدی آماده شوند. در افراد مبتلا به LQTS این فاصله طولانی‌تر از حد طبیعی است.
• سندرم ولف-پارکینسون-وایت: این سندرم یک اختلال مادرزادی قلبی است که در آن یک مسیر الکتریکی اضافی بین دهلیزها و بطن‌ها وجود دارد. این مسیر اضافی باعث افزایش سرعت ضربان قلب می‌شود.

هولتر قلب چگونه نصب می‌شود؟ 

هولتر قلب یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که عملکرد قلب را برای چند ساعت یا چند روز نشان می‌دهد. نصب هولتر قلب در یک جلسه و بدون درد انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن ندارد. نصب هولتر توسط پزشک یا متخصص این کار باید انجام شود تا در جای مناسب و درست قرار بگیرد. زیرا اگر نصب آن به درستی انجام نشود می‌تواند نتایج اشتباهی را در اختیار پزشک و بیمار قرار دهد. مراحل نصب هولتر بر روی قلب شامل موارد زیر است:

• آماده‌سازی محل نصب هولتر: ابتدا تکنسین یا پرستار، ناحیه‌ای از قفسه سینه و یا شکم شما را که قرار است الکترودها به آن متصل شوند، با دقت تمیز و خشک می‌کند. در بعضی موارد، ممکن است نیاز به تراشیدن موهای زائد این نواحی باشد تا الکترودها به خوبی به پوست بچسبند.
• اتصال الکترودها: الکترودهای کوچک و چسبنده‌ای که شبیه سکه‌های کوچک هستند، در نقاط مشخصی از بدن، نصب می‌شوند. این الکترودها سیگنال‌های الکتریکی قلب را دریافت می‌کنند.
• اتصال دستگاه هولتر: سیم‌های نازکی به الکترودها متصل شده و به یک دستگاه کوچک و قابل حمل به نام هولتر وصل می‌شود. این دستگاه اطلاعات الکتریکی قلب شما را به‌طور مداوم ثبت می‌کند. دستگاه هولتر به اندازه یک تلفن همراه است و می‌توانید آن را به گردن آویزان کنید، در جیب خود قرار دهید یا به کمربندتان ببندید. کل فرآیند نصب هولتر قلب حدود 30 دقیقه طول می‌کشد.

آمادگی‌های قبل از استفاده از هولتر قلب

برای استفاده از هولتر قلب نیاز به آمادگی خاصی نیست فقط بهتر است بیمار چند نکته مهم را بداند تا در روز نصب دستگاه احساس راحتی بیشتری داشته باشد. برای بستن هولتر قلب، روز نصب دستگاه پوست ناحیه سینه را تمیز و خشک کنید و اگر لازم است موهای آن ناحیه را از بین ببرید تا الکترود بهتر بچسبد. برخی دیگر از آمادگی‌های قبل از استفاده از هولتر قلب عبارتند از:

• از کرم، لوسیون یا روغن روی پوست استفاده نکنید، زیرا می‌تواند چسبندگی الکترود را کاهش دهد.
• لباس گشاد بپوشید که عوض کردن آن راحت باشد.
• لباس‌های با پارچه نازک یا الیاف مصنوعی ممکن است باعث شل شدن الکترودها شوند.
• فعالیت‌های سنگین یا ورزشی شدید را قبل از نصب هولتر محدود کنید.
• اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید که آیا قبل از نصب باید مصرف شود یا خیر
• در برخی از شرایط پزشک از شما می‌خواهد فعالیت‌ها و علائم خود را در یک دفترچه یادداشت کنید تا هنگام بررسی دستگاه اطلاعات دقیقی داشته باشید.
• از روز قبل از نصب دستگاه دوش نگیرید تا الکترودها روی پوست چسبندگی کامل داشته باشند.
• از وسایل فلزی یا الکترونیکی نزدیک دستگاه خودداری کنید تا کیفیت سیگنال حفظ شود.

نکات مهم در هنگام استفاده از هولتر قلب

رعایت بعضی از نکات در هنگام استفاده از هولتر قلب باعث می‌شود تا نتایج بهتر و دقیق‌تری به دست آوریم. بیماران باید در هنگام استفاده از هولتر قلب دقت و مهارت کافی داشته باشند تا بتوانند بهترین جواب‌دهی را از این دستگاه به دست آورند. برخی از افراد زمانی که هولتر قلب به آن‌ها متصل شده است احساس ناخوشایندی دارند و بودن در این وضعیت برایشان سخت است. از جمله مهم‌ترین نکات استفاده از هولتر قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خشک نگه داشتن دستگاه: هولتر باید خشک نگه داشته شود و از تماس دستگاه با آب یا رطوبت خودداری شود. دوش گرفتن، حمام کردن یا شنا کردن در طول مدت استفاده از هولتر قلب ممنوع است.
• حفاظت از الکترودها: الکترودهای متصل به بدن، باید به خوبی به نواحی مورد نظر چسبیده باشند و از جدا شدن آن‌ها جلوگیری شود. از لمس کردن یا کشیدن الکترودها خودداری کنید.
• داشتن فعالیت‌های روزمره: در طول مدت استفاده از هولتر، سعی کنید فعالیت‌های روزمره‌ی خود را انجام دهید تا اطلاعات دقیق‌تری از ریتم قلب شما ثبت شوند.
• ثبت علائم: هر زمان که علائمی مانند تپش قلب، سرگیجه یا درد در قفسه سینه احساس کردید، پزشک را در جریان این علائم قرار دهید تا او بتواند رابطه بین علائم شما و ریتم قلبتان را بهتر بررسی کند.

در مورد درد قفسه سینه بیشتر بخوانید.

هولتر قلب و نوار قلب چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ 

نوار قلب و هولتر قلب هر دو ابزارهایی هستند که برای ارزیابی و بررسی عملکرد قلب و بیماری‌های مربوط به آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دو دستگاه در نحوه عملکرد و کاربردشان دارای تفاوت‌هایی نیز هستند. زمانی که پزشک بخواهد در همان لحظه وضعیت فعلی قلب را  بررسی کند، نوار قلب گزینه مناسبی است. اما در بعضی از شرایط نیاز است تا وضعیت قلب در زمان‌های مختلف و انجام فعالیت‌ها بررسی و ارزیابی شود. در این زمان از هولتر استفاده می‌شود. از مهم‌ترین تفاوت‌های هولتر قلب و نوار قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

چرا پزشک هولتر قلب تجویز می‌کند؟

زمانی پزشک هولتر قلب را برای بیمار تجویز می‌کند که بخواهد فعالیت‌ قلب را به صورت مداوم و در طول انجام فعالیت‌های روزمره مانند خواب، ورزش، استرس و هنگام کار کردن بررسی کند. پزشک با کمک هولتر قلب می‌تواند مشکلاتی را شناسایی کند که در نوار قلب نشان داده نشده است. همچنین هولتر قلب در مواردی که بیمار دچار تپش قلب، کندی یا تندی غیرطبیعی ضربان قلب، سرگیجه، غش، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا ضعف ناگهانی شود تجویز می‌شود. با استفاده از هولتر قلب می‌توان تغییرات ناشی از کاهش خون‌رسانی به عضله قلب را در مواردی که بیمار دچار درد قفسه سینه نیست، بررسی کرد.

آیا می‌توان با هولتر قلب ورزش کرد؟

در طول استفاده از هولتر قلب، می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. اما باید از انجام ورزش‌های سنگین و فعالیت‌هایی که باعث تعریق زیاد می‌شوند خودداری کنید. تعریق زیاد می‌تواند باعث شل شدن الکترودها و اختلال در ثبت اطلاعات شود. همچنین، از فعالیت‌هایی که ممکن است به دستگاه هولتر آسیب برساند اجتناب کنید. به‌طور کلی ورزش‌های سبک تا متوسط که باعث تعریق زیاد نمی‌شوند مانند پیاده‌روی آرام، یوگا سبک، تمرینات کششی و فعالیت‌های سبک خانه‌داری قابل انجام هستند و می‌تواند به سلامت قلب نیز کمک بسیار زیاد بکند.

مدت زمان مشخص شدن نتایج استفاده از هولتر قلب

پس از گذشت 24 یا 48 ساعت استفاده از هولتر قلب، دستگاه به پزشک تحویل داده می‌شود تا داده‌های ثبت‌ شده را بررسی کند. این داده‌ها مانند یک فیلم بلند از فعالیت قلب شما در طول شبانه‌روز هستند. پزشک با دقت این فیلم را تماشا کرده و الگوهای ضربان قلب شما را تحلیل می‌کند. معمولا، نتایج هولتر قلب ظرف چند روز تا یک هفته بعد از تحویل دستگاه، آماده می‌شوند. البته، این مدت زمان ممکن است بسته به حجم کاری پزشک و پیچیدگی داده‌های ثبت‌شده، کمی متفاوت باشد. پس از آماده شدن نتایج، لازم است یک جلسه نزد پزشک معالج خود ویزیت شوید تا نتایج را به شما توضیح دهند و در صورت نیاز، برنامه درمانی مناسب را تعیین کنند. در این جلسه، شما می‌توانید سوالات خود را از پزشک بپرسید و اطلاعات بیشتری در مورد سلامت قلب خود کسب کنید.

تفسیر نتایج هولتر قلب

هولتر، دستگاهی است که برای ارزیابی و بررسی قلب در حین فعالیت استفاده می‌شود و به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر همراه بیمار است تا ریتم قلب را به صورت مداوم ثبت کند. سپس این اطلاعات توسط پزشک و متخصص قلب مورد بررسی قرار می‌گیرند. تفسیر نتایج هولتر قلب باید توسط متخصص انجام شود تا به‌طور دقیق و اصولی آن را ارزیابی کند. اما اگر خودتان قصد تفسیر نتایج هولتر قلب را دارید، طبق موارد زیر می‌توانید به ترتیب تفسیر آن را بخوانید:

• ریتم قلب (Heart Rhythm): نشان می‌دهد که ریتم قلب یا آریتمی قلبی منظم است یا نه. مثل فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی، برادی‌کاردی یا سایر آریتمی‌ها.
• ضربان قلب (Heart Rate): شامل میانگین، حداقل و حداکثر ضربان قلب ثبت‌شده در طول بررسی است. برادی‌کاردی به ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه تاکی‌کاردی به ضربان قلب بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه گفته می‌شود.
• حملات آریتمی: تعداد و نوع حملات آریتمی ثبت شده (مانند PVC ها، PAC ها، حملات فیبریلاسیون دهلیزی)
• علائم بالینی: ارتباط بین علائمی که بیمار گزارش داده (مثل سرگیجه، تپش قلب، غش) و آریتمی ثبت شده در هولتر.
• بلوکه‌های قلبی (Heart Block): بررسی وجود بلوکه‌های درجه 1، 2 یا 3 که می‌تواند باعث کندی ضربان شود.

خطرات و عوارض هولتر قلب

استفاده از هولتر قلب معمولا بی‌خطر و بدون درد است. اما در برخی از شرایط می‌تواند عوارض یا محدودیت‌های جزئی را ایجاد کند. البته اگر هولتر زیر نظر پزشک و با رعایت نکات لازم و ضروری آن نصب شود خطری برای فرد به همراه نخواهد داشت. برخی از مهم‌ترین عوارض هولتر قلب عبارتند از:

• ایجاد قرمزی یا خارش پوست در محل قرار گرفتن الکترودها.
• تحریک یا حساسیت به چسب یا ژل الکترود.
• در موارد نادر، ایجاد تاول یا التهاب خفیف.
• شل شدن الکترودها باعث ثبت ناقص سیگنال‌ها می‌شود.
• فعالیت‌های شدید، ورزش یا تعریق زیاد ممکن است کیفیت ضبط را کاهش دهد.
• استفاده از وسایل الکترونیکی نزدیک دستگاه گاهی باعث اختلال سیگنال می‌شود.
• معمولا نمی‌توان در طول مدت استفاده از هولتر دوش گرفت و یا شنا کرد.
• برخی افراد با داشتن دستگاه روی بدن احساس ناراحتی یا اضطراب می‌کنند.

کلام پایانی 

هولتر قلب به عنوان یکی از ابزارهای موثر در تشخیص و پیگیری اختلالات قلب، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی بیماری‌های قلبی ایفا می‌کند. تحلیل دقیق نتایج این آزمون می‌تواند پزشکان را در انتخاب روش درمانی مناسب کمک کرده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. برای استفاده از هولتر قلب باید ابتدا برای معاینه نزد پزشک متخصص قلب بروید و اگر پزشک با توجه به علائمی که دارید تشخیص استفاده از هولتر قلب را بدهد آن را برایتان نصب می‌کند. دکتر لعبت رضاییان متخصص برجسته قلب و عروق، با تجربه‌ای درخشان در درمان بیماران قلبی و تشخیص به موقع بیماری‌ها با استفاده از هولتر، همراه مطمئن شما در مسیر سلامتی هستند. برای دریافت مشاوره از دکتر رضاییان می‌توانید با شماره‌های که در سایت وجود دارد تماس بگیرید.

سوالات متداول