اکو قلب بهتر است یا تست ورزش؟

اکو قلب و تست ورزش از جمله روش‌های پرکاربرد در ارزیابی عملکرد قلب هستند که با توجه به وضعیت جسمی بیمار و نظر پزشک، تجویز می‌شوند. زمانی که فرد با علائمی مانند: درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب به مراکز درمانی مراجعه می‌کند، پزشک با درنظر گرفتن سابقه پزشکی بیمار تصمیم می‌گیرد که انجام کدام روش برای او مناسب‌تر است؛ اکو قلب با استفاده از امواج اولتراسوند، ساختار و عملکرد قلب را به‌ صورت دقیق بررسی می‌کند، در حالی‌ که تست ورزش پاسخ قلب به فعالیت فیزیکی را ارزیابی می‌نماید. انتخاب دقیق این تست‌ها نقش مهمی در تشخیص زود هنگام بیماری‌های قلبی و پیشگیری از عوارض جدی دارد. اکو قلب و تست ورزش هر دو می‌توانند بر اساس شرایطی که بیمار دارد برای او مفید باشند و تشخیص این موضوع با توجه به توصیه پزشک انجام می‌شود. در ادامه هر یک از این دو روش را توضیح داده و تفاوت‌های آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

اکو قلب چگونه انجام می‌شود؟

اکوکاردیوگرام یا همان اکو قلب، مانند آزمایش سونوگرافی است و ساختار و عملکرد قلب را بررسی می‌کند. به وسیله اکو قلب می‌توان بیماری‌های دریچه قلب و مشکلات قلبی را به‌طور کامل تشخیص داد. اکو قلب به دو شکل‌ مختلف انجام می‌شود و پزشک با توجه به شرایط بیمار، مناسب‌ترین روش را انتخاب خواهد کرد. انواع روش‌های انجام اکو قلب عبارت‌اند از:

اکوکاردیوگرافی از راه مری (transesophageal)

برای انجام اکو با این روش، دستگاهی به نام ترانسدیوسر از طریق گلو وارد مری می‌شود. سپس با استفاده از دوربینی که بر روی میله قرار دارد از تمام قسمت‌های قلب، تصویربرداری می‌کند و روی مانیتور نمایش می‌دهد. مری به دلیل نزدیک بودن به قلب، می‌تواند جزئیات دقیقی را از وضعیت قلب نشان دهد.

اکوکاردیوگرافی قفسه سینه یا ترانس توراسیک (transthoracic echocardiography)

برای انجام این آزمایش، یک پروب دستی روی قفسه سینه قرار داده می‌شود تا امواج صوتی را به سمت قلب ارسال کند. این امواج بازتاب شده به‌صورت تصاویر زنده از دریچه‌ها و حفره‌های قلب روی مانیتور نمایش داده می‌شوند. در بعضی از انواع اکو، تصویری از قلب نمایش داده نمی‌شود، بلکه نموداری ارائه می‌شود که ضربان و ریتم قلب را نشان می‌دهد.

چه زمانی باید اکو قلب انجام دهیم؟

در صورت بروز علائمی مانند: تنگی‌نفس، فشار بروی قفسه سینه، حملات قلبی و یا سایر مشکلات مشابه، باید اکو قلب انجام دهید تا علت اصلی مشکلات خود را شناسایی کنید. از جمله مواردی که نیاز به انجام اکو قلب دارند عبارت‌اند از:

مشکلات قلبی مشکوک

در افرادی که دچار درد در قفسه سینه، تنگی نفس، درد در دست چپ و یا خستگی‌های بی‌دلیل می‌شوند، اکو قلب می‌تواند به شناسایی علت اصلی این علائم کمک کند؛ زیرا اگر این علائم ادامه داشته باشند مشکلات قلبی شدیدی را به همراه خواهند داشت.

قدرت پمپاژ و نارسایی قلبی

با انجام اکو قلب می‌توان بررسی کرد که در هر ضربان، چه مقدار خون وارد حفره‌های قلب شده و چه میزان از آن به بیرون پمپاژ می‌شود؛ این شاخص را کسر جهشی (EF) می‌نامند. همچنین، مقدار خونی که قلب در یک دقیقه پمپاژ می‌کند، برون‌ده قلبی نام دارد. در صورتی که قلب نتواند حجم کافی از خون را پمپاژ کند، این وضعیت به عنوان نارسایی قلبی شناخته می‌شود.

اختلال دریچه قلبی

در اکو قلب می‌توان چگونگی باز و بسته شدن دریچه‌های قلب را مشاهده کرد. زمانی که فرد دچار بیماری‌های قلبی باشد این مشکل می‌تواند ناشی از اختلال دریچه‌ها باشد. افرادی که دچار بیماری‌های قلبی هستند و یا جراحی قلب انجام داده‌اند باید هر چند مدت یک‌بار اکو قلب را انجام دهند تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کنند. از دیگر مواردی که نیاز به انجام اکو قلب دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• وجود لخته در حفره‌های قلب
• وجود سوراخ در دیواره حفره قلب
• تنگی دریچه‌های قلب
• وضعیت گرفتگی عروق
• وجود تومور یا عفونت در اطراف دریچه قلب
• برای تشخیص بیماری‌هایی قلبی جنین 

در مورد تپش قلب بیشتر بخوانید.

تست ورزش چگونه است؟

تست ورزش نیز مانند اکو قلب اطلاعاتی را در مورد چگونگی عملکرد قلب نشان می‌دهد. در واقع مانند یک نوار قلب ساده است که همراه با ورزش از بیمار گرفته می‌شود تا ضربان قلب و تغییرات آن توسط دستگاه ثبت شوند. تست ورزش به روش‌های مختلفی انجام می‌شود:

دوچرخه ثابت

در این روش بیمار روی دوچرخه ثابت قرار می‌گیرد و پدال می‌زند. در این روش الکترودهای الکتروکاردیوگراف به پاها و قلب بیمار وصل می‌شوند و نوار قلب نیز همزمان طی مراحل مختلف گرفته ‌می‌شود.

قدم زدن روی تردمیل

تست ورزش با تردمیل به وسیله‌ی سیم‌هایی انجام می‌شود که از یک طرف با چسب‌های مخصوص به بدن وصل می‌شوند و از طرف دیگر به دستگاه EKG متصل می‌شوند. سپس فرد روی تردمیل می‌رود و آهسته روی آن قدم بر می‌دارد. در طول انجام این آزمایش سرعت و شیب تردمیل افزایش پیدا می‌کند، این موضوع به پزشک کمک می‌کند تا بهتر بتواند قلب و سیستم قلبی‌عروقی بیمار را ارزیابی کند.

اکو قلب با تست ورزش چه تفاوت‌هایی دارد؟

درست است که اکو قلب و تست ورزش هر دو برای ارزیابی عملکرد قلب به‌کار می‌روند، اما هدف و روش آن‌ها متفاوت است؛ اکو قلب با بهره‌گیری از امواج اولتراسوند، ساختار و عملکرد داخلی قلب را با دقت بررسی می‌کند، در حالی‌ که تست ورزش عملکرد قلب را هنگام فعالیت بدنی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. دو مورد از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو روش عبارت‌اند از:

تفاوت در نحوه انجام 

در اکو قلب، الکترودهایی به بدن بیمار متصل می‌شوند و با حرکت پروب، تصاویری از قلب ثبت می‌گردند. هنگام انجام اکو، بیمار در حالت نشسته یا خوابیده قرار دارد. در مقابل در تست ورزش، در حالی که الکترودها به قفسه سینه بیمار متصل شده‌اند، او روی تردمیل راه می‌رود یا از دوچرخه ثابت استفاده می‌کند تا عملکرد قلب هنگام فعالیت بدنی به‌طور دقیق ارزیابی شود.

تفاوت در نحوه آماده‌سازی

برای انجام اکو قلب نیاز به مراحل آماده‌سازی و هماهنگی قبلی نیست و در زمانی کوتاه انجام می‌شود اما برای انجام تست ورزش، بیمار باید قبل از انجام تست توصیه‌های زیر را رعایت کند و مراقبت‌های لازم را انجام دهد:

• مطلع کردن پزشک از حساسیت‌های دارویی بیمار
• پرهیز از مصرف کافئین
• عدم مصرف دخانیات
• اجتناب از خوردن غذا و نوشیدنی تا چند ساعت قبل از انجام تست ورزش 

هزینه انجام تست ورزش و اکو قلب چقدر است؟

هزینه تست ورزش و اکو قلب به عوامل مختلفی بستگی دارد که بر اساس شرایط بیمار می‌توانند متفاوت باشند. عوامل موثر بر هزینه اکو قلب و تست ورزش عبارت‌اند از:

• شهر محل سکونت: هزینه اکو قلب و تست ورزش در هر شهری با شهر دیگر می‌تواند متفاوت باشد.
• نوع مرکز درمان: هزینه تست ورزش و اکو قلب در مراکز دولتی و خصوصی متفاوت هستند.
• تجهیزات و دستگاه: مراکزی که دستگاه‌ و تجهیزات پیشرفته‌تری برای انجام تست ورزش و اکو داشته باشند، با توجه به ارائه نتایج دقیق‌تر هزینه بیشتری نیز از بیمار دریافت می‌کنند.
• نوع بیمه: بعضی از بیمه‌ها، کل مبلغ یا بخشی از هزینه اکو قلب یا تست ورزش را پوشش می‌دهند.

چه زمانی تست وزش لازم است؟

به‌طور کلی تست ورزش زمانی انجام می‌شود که فرد علائمی مانند: تنگی نفس در هنگام راه رفتن و دویدن، تپش قلب نامنظم و حملات قلبی یا سکته قلبی را تجربه کند. در این شرایط پزشک متخصص باید تست ورزش را برای بیمار انجام هد تا بهتر بتواند علت اصلی مشکلات را پیدا کند. از جمله مواردی که نیاز به انجام تست ورزش دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بررسی علت عدم تحمل فعالیت‌های ورزشی
• ارزیابی شدت بیماری دریچه‌های قلب
• میزان کارکرد قلب و ریه‌ها
• تعیین اثربخشی درمان با دارو
• پیدا کردن علت احساس تنگی نفس یا خستگی‌های بی‌دلیل در حین فعالیت و ورزش

معایب تست ورزش و اکو قلب

اگرچه تست ورزش و اکو قلب جز روش‌های ایمن و غیرتهاجمی قرار می‌گیرند، اما گاهی در تست ورزش، ممکن است بعضی از افراد هنگام انجام فعالیت فیزیکی، دچار علائمی مانند: افزایش فشار خون، سرگیجه، بی‌نظمی در ضربان قلب، درد قفسه سینه یا در موارد نادری حتی حمله قلبی شوند. بروز این علائم دقیقا همان چیزی‌ است که پزشک به‌دنبال بررسی آن است، زیرا این نشانه‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره واکنش قلب به استرس فیزیکی در اختیار او قرار دهند.

ضربان قلب نرمال در سنین مختلف چقدر است؟ 

کلام پایانی

اکو قلب و تست ورزش، هر دو از روش‌های کاربردی در ارزیابی وضعیت عملکردی قلب هستند که انتخاب هر یک، به شرایط جسمی و علائم بالینی بیمار بستگی دارد. در بسیاری از موارد، ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، انجام هر دو تست ضروری باشد. بنابراین نمی‌توان صرفا یکی را بر دیگری ترجیح داد؛ بهترین تصمیم را فقط یک متخصص قلب و عروق با توجه به وضعیت فردی شما می‌تواند بگیرد. دکتر لعبت رضائیان، یکی از برجسته‌ترین متخصصان قلب و عروق، با بهره‌گیری از دانش روز و تجهیزات پیشرفته، این دو روش تشخیصی را به‌صورت تخصصی در کلینیک خود ارائه می‌دهند تا بیماران بتوانند در کوتاه‌ترین زمان، از وضعیت قلب خود آگاهی یافته و مسیر درمانی مناسبی را آغاز کنند.

سوالات متداول