اکوکاردیوگرام؛ نحوه انجام اکو قلب، انواع و علت اکوی قلب

اگر با درد قلبی شدید و یا سکته قلبی به پزشک مراجعه کرده باشید، به احتمال زیاد برای شما اکو قلب را تجویز خواهد کرد. اکوکاردیوگرافی یک آزامایش قلب است که اطلاعات زیادی درمورد ساختار قلب و مشکلاتی که در آن به وجود آمده است را به پزشک نشان می‌دهد. در این بخش در مورد تمام جزئیات مرتبط با این روش تشخیصی توضیح داده‌ایم. پس برای آشنایی کامل با اکو قلب، نحوه انجام آن، مراقبت‌های قبل و بعد اکو قلب و انواع آن، این بخش را به دقت مطالعه فرمایید.

اکو قلب چیست؟

اکوکاردیوگرافی که به اکوی قلب معروف است، روشی است که با آن قلب و جریان خون از طریق دریچه‌ها با استفاده از سونوگرافی بررسی می‌شود. برخلاف پرتو‌های مورد استفاده در رادیولوژی، سونوگرافی بی‌ضرر است، بنابراین هیچ احتیاط لازم نیست و معاینه را می‌توان بر روی هر بیمار بار‌ها (حتی زنان باردار) انجام داد. این روش در اصل که مبتنی بر استفاده از سونوگرافی است و به  پزشک این امکان را می‌دهد که هم دیواره‌های قلب و هم ساختارهای داخلی آن (مانند دریچه‌ها) را از داخل ببینید و انقباض قلب را به‌طور دقیق ارزیابی کنید. اکوکاردیوگرام یک معاینه غیر تهاجمی، بدون درد است که نیاز به آمادگی خاصی ندارد.

چه زمانی اکو قلب لازم است؟

به طور معمول، پزشکان زمانی که به دنبال علائم خاصی، مشکوک به وجود بیماری قلبی باشند، اکوکاردیوگرام را تجویز می‌کنند. اکوکاردیوگرام به پزشک اجازه می‌دهد تا موارد زیر را شناسایی کند:

• آسیب به میوکارد (یعنی عضله قلب ) ناشی از حمله قلبی ( سکته قلبی یا انفارکتوس میوکارد ).
• نارسایی قلبی
• نقایص مادرزادی قلب
• هرگونه تغییر عملکردی یا ساختاری است که بر دریچه‌های قلب تأثیر می‌گذارد.
• کاردیومیوپاتی و کاهش فعالیت انقباضی قلب
• اندوکاردیت ا که نشان دهنده التهاب اندوکارد (یعنی پوشش داخلی میوکارد) و دریچه‌های قلب است.
• قلب درد در بارداری

اکو قلب برای سکته

اکوکاردیوگرام هم در مرحله حاد سکته و هم در دوره پس از انفارکتوس اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهد. ایسکمی و انفارکتوس باعث ایجاد تغییرات آشکار، به ترتیب گذرا یا پایدار، در تحرک نواحی عضله قلب درگیر در این فرآیند می‌شوند. اکوکاردیوگرام امکان تایید یا عدم تشخیص انفارکتوس یا ایسکمی و ارزیابی محل دقیق و وسعت آن را فراهم می‌کند.

اکو قلب جنین

در حال حاضر می‌توان قلب جنین را از هفته‌های اول زندگی بررسی کرد و هرگونه ناهنجاری را شناسایی کرد تا با مداخلات بعد از زایمان اصلاح شود. یک روش جدید، سونوگرافی ترانس شکمی، در سه ماهه اول بارداری، اجازه می‌دهد تا ساختارهای آناتومیک قلب را به وضوح برجسته کند، در حالی که قبلا باید تا ماه پنجم تا ششم صبر می‌کردند. تشخیص غیر تهاجمی بیماری مادرزادی قلب نقش مهمی در روند تشخیصی کودک مبتلا به بیماری مادرزادی قلب دارد.

اکوکاردیوگرام در واقع یک آزمایش کاملا بی‌ضرر و قابل تکرار است. این امکان تشخیصی به ویژه برای اطمینان دادن به زوج‌هایی که به دلیل عوامل ارثی در معرض خطر بالاتری برای داشتن فرزندی با ناهنجاری‌های قلبی هستند یا کسانی که قبلاً فرزندی با این مشکل داشته‌اند، بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام امکان کنترل به موقع را فراهم می‌کند و راه را برای اولین مداخلات دوران بارداری که اخیراً انجام شده است، هموار می‌کند.

بیشتر مطالعه کنید: کدام درد قلبی را جدی بگیریم؟ انواع درد قلبی خطرناک 

انواع اکو قلب

اکوکاردیوگرام انواع مختلفی دارد که در بین آنها چهار مدل کاربرد زیادی دارند. انواع اکوی قلب شامل موارد زیر است:

• اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک
• ترانس مری
• داپلر رنگی
• استرس اکوکاردیوگرام

اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک

اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک. همچنین به عنوان یک اکوکاردیوگرام استاندارد شناخته می‌شود، این نوع از آن بیشتر عمل می‌شود. این روش دردناک نیست و منع مصرف ندارد. بیمار را روی میز دراز می‌کشند، الکترودها را اعمال می‌کنند و پروب را از روی نقاط خاصی روی قفسه سینه به جلو و عقب رد می‌کنند. یک ژل اولتراسوند مخصوص به پروب اجازه می‌دهد تا بدون اصطکاک و بدون نفوذ هوا بین پوست و پروب روی پوست بلغزد تا تصاویری با وضوح خوب ارائه دهد.

اکوکاردیوگرافی ترانس مری

در اکوکاردیوگرافی ترانس مری  پس از بیهوشی گلو، یک آندوسکوپ مجهز به پروب اولتراسوند به مری بیمار وارد می‌شود. این روش زمانی استفاده می‌شود که نیاز به اطلاعات دقیق‌تر از آنچه با روش استاندارد به دست می‌آید، باشد، اما تهاجمی‌تر از روش ترانس قفسه سینه است.

اکوکاردیوگرافی داپلر رنگی

داپلر رنگی را می‌توان هم از طریق قفسه سینه و هم از طریق مری انجام داد. این روش به پزشک امکان می‌دهد جریان خون  در قلب و عروقی را که از قلب می‌رسند و می‌روند را برجسته و مطالعه کند. فناوری داپلر رنگی جهت جریان خون را از طریق حفره‌های مختلف قلبی با رنگ‌های مختلف متمایز می‌کند و در مانیتور، خونی که به سمت مبدل هدایت می‌شود قرمز است، در حالی که خونی که از مبدل دور می‌شود آبی است.

استرس اکوکاردیوگرام

استرس اکوکاردیوگرام یک روش اکوکاردیوگرافی است که بر روی فردی انجام می‌شود که به‌تازگی فعالیت بدنی با شدت خاصی انجام داده است. این روش برای دیدن رفتار قلب در هنگام تلاش استفاده می‌شود. اگر بیمار قادر به انجام هیچ‌گونه فعالیت بدنی نباشد (مثلاً یک فرد بسیار مسن است)، پزشکان به تجویز برخی از داروهای خاص متوسل می‌شوند که مانند ورزش بدنی قلب را تحت‌فشار قرار می‌دهند.

پس از جمع‌آوری تصاویر، متخصص قلب می‌تواند وضعیت سلامتی بیمار را ارزیابی کند و در صورت لزوم تحقیقات بیشتری را انجام دهد یا درمان را توسعه دهد.

آمادگی لازم قبل از اکوکاردیوگرلم یا اکو قلب

بسته به نوع اکوکاردیوگرافی که متخصص قلب تجویز کرده است، آماده‌سازی متفاوت است. اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک نیازی به اقدامات مقدماتی خاصی ندارد. بیماران می‌توانند حتی کمی قبل از معاینه بخورند و بنوشند. اگر آن‌ها دارو مصرف کنند، می‌توانند بدون مشکل به این کار ادامه دهند. و غیره.
برعکس، اکوکاردیوگرام ترانس مری و اکوکاردیوگرام استرسی نیاز به رعایت برخی از نشانه‌های خاص دارد، مانند:

• در روز معاینه حداقل ۴-۳ ساعت ناشتا باشید.
• فقط در صورت اکوکاردیوگرام ترانس مری، هر گونه مشکل بلع را به پزشک اطلاع دهید.
• از آنجایی که نمی‌توانید بلافاصله بعد از امتحان رانندگی کنید، بهتر است همراه داشته باشید.
• فقط در صورت اکوکاردیوگرام استرس، لباس و کفش مناسب برای انجام فعالیت بدنی بپوشید.

اکوکاردیوگرافی چگونه انجام می‌شود؟

ابتدا بیمار باید روی تخت سونوگرافی دراز بکشد تا الکترودها روی سینه او قرار گیرد. متعاقباً، سونوگراف ژل مخصوصی را روی قفسه سینه بیمار و روی مبدل پخش می‌کند، پروبی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد، سونوگرافی‌هایی را منتشر می‌کند که با انعکاس و کار مجدد توسط تجهیزات، اجازه می‌دهد قلب و ساختارهای آن دیده شود. پروب با فشار ملایم روی قفسه سینه حرکت داده می‌شود. ممکن است از بیمار خواسته شود بی‌حرکت بماند یا نفس عمیق بکشد. در پایان معاینه، الکترودها برداشته می‌شوند و تنها چیزی که باقی‌می‌ماند تمیز کردن ژل باقی‌مانده روی قفسه سینه است. مدت زمان کل آزمایش حدود 10-15 دقیقه است.

بعد از اکو کاردیوگرافی چه باید کرد؟

انجام خود اکو قلب سخت نیست و فقط در صورت بیهوشی باید فردی شمارا تا منزل همراهی کند. اکثر بیماران می‌توانند بلافاصله پس از اکو کاردیوگرافی به زندگی اجتماعی خود بازگردند. پس از آنکه نتایج به پزشک رسید، اگر نتایج آزمایش در حد نرمال باشد، نیازی به درمان نیست.

نتایج اکو قلب

در بیشتر موارد، بیمار چند روز پس از انجام عمل، نتایج اکوکاردیوگرافی خود را می‌داند. اگر اکو قلب در مطب انجام شود، در همان لحظه پزشک برای شما توصیح خواهد داد. 
لازم به ذکر است که مراکز قلب و عروق و مراکز بیمارستانی وجود دارند که می‌توانند نتایج اکوکاردیوگرام را چند ده دقیقه پس از تست تشخیصی ارائه دهند. البته این مسئله بستگی به فوریت درخواست پزشک نیز دارد.

بر اساس آنچه که  اکوکاردیوگرام نشان می‌دهد، متخصص قلب تصمیم می‌گیرد که مرحله بعدی چیست:

• اگر نتایج در مورد وضعیت قلبی بیمار واضح باشد، مرحله بعدی شامل برنامه‌ریزی مناسب‌ترین درمان (که می‌تواند پزشکی و یا جراحی باشد) خواهد بود.
• اگر نتایج دارای علامت سؤال باشد، اکوکاردیوگرام با آزمایش‌های تشخیصی بیشتر ( سی تی اسکن، آنژیوگرافی عروق کرونر و غیره) دنبال می‌شود.

همچنین بخوانید: تفسیر اکو قلب چگونه است؟

خطرات اکو قلب

خطرات و عوارض جانبی اکوکاردیوگرافی به نوع اکوکاردیوگرافی انجام شده بستگی دارد. در ادامه هر یک از انواع اکو قلب و خطرات احتمالی مرتبط به آنها را توضیح داده‌ایم.

خطرات اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک

در مورد اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک، خطرات حداقل است. تنها ایرادی که شایان ذکر است، این احتمال است که برداشتن الکترود‌های اعمال شده روی قفسه سینه بیمار ممکن است باعث ایجاد حس آزاردهنده جزئی برای بیمار شود.

خطرات اکوکاردیوگرافی ترانس مری

در مورد اکوکاردیوگرافی ترانس مری، پروب اولتراسوند احتمالاً گلو را هنگام عبور از گلو تحریک می‌کند. معمولاً سوزش چند ساعت طول می‌کشد و قابل تحمل است. به ندرت، عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کند.
لازم به ذکر است که در طول عمل، متخصص قلب، پارامتر‌های حیاتی بیمار را تحت نظر دارد. این یک اقدام احتیاطی است که امکان مداخله پزشکی فوری را در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک خاص به دارو‌های بیهوش‌کننده و آرام بخش (در صورت تجویز) فراهم می‌کند.

خطرات استرس اکو

در مورد اکوکاردیوگرام استرس، این خطر وجود دارد که ورزش و یا دارو‌هایی که به‌عنوان جایگزینی برای ورزش تجویز می‌شوند ممکن است باعث بی‌نظمی در ضربان قلب شوند.
اگرچه بسیار نادر است، اما این بی‌نظمی می‌تواند عواقب جدی بر سلامت قلب بیمار داشته باشد، حتی منجر به حمله قلبی شود.

کلام آخر

اکوکاردیوگرافی یک آزمایش بدون درد و غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک (دینامیک) از قلب استفاده می‌کند. تصاویر، اندازه، شکل اندام و همچنین عملکرد چهار محفظه و دریچه را نشان می‌دهند. این آزمایش به شما امکان می‌دهد مناطقی از عضله قلب را شناسایی کنید که به دلیل جریان ناکافی خون یا آسیب‌های ناشی از حمله قلبی قبلی به خوبی منقبض نمی‌شوند. اکوکاردیوگرافی‌های اختصاصی‌تر (اکوکاردیوگرافی داپلر) می‌توانند نشان دهند که چگونه خون در حفره‌ها و دریچه‌های قلب در زمان واقعی جریان دارد. اگر نیاز به اکو قلب داشتید می‌توانید برای اکو استاندارد به مطب پزشک مراجعه کنید اما در صورت اکو استرس باید به مراکز مجهز مراجعه کرد.