تلفن تماس

09383003005

تهران ، خیابان ولیعصر بالاتر از بیمارستادن دی کوچه 14 پلاک 11 ساختمان پزشکان شفق

header img

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام چیست و چرا انجام می‌شود؟

نوار قلب

نوار قلب یکی از ابزارهای پزشکی برای بررسی عملکرد قلب است. این آزمایش به دلایل مختلفی انجام می‌شود، اما معمولا پزشکان برای تشخیص بیماری‌های قلبی از این آزمایش استفاده می‌کنند. اگر علائمی مانند تنگی نفس، تپش قلب و … دارید پیشنهاد می‌کنیم برای انجام تست نوار قلب به دکتر لعبت رضاییان مراجعه کنید تا تستی دقیق و تفسیر صحیح داشته باشید. این روش یکی از اولین اقدامات برای بیماران اورژانسی نیز به حساب می‌آید. اگر می‌خواهید بدانید که نوار قلبی چیست، چه کاربردی دارد یا با نحوه تفسیر نتایج این تست آشنا شوید تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

نوار قلب چیست؟

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام که به‌اختصار ECG گفته می‌شود، یک آزمایش ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. الکتروکاردیوگرام یک روش تقریبا بی‌خطر است که کاربرد زیادی در تشخیص بیماری‌های مختلف قلبی دارد. این آزمایش اطلاعاتی در مورد نحوه عملکرد قلب به پزشک برای تشخیص شرایط سلامتی بیمار می‌دهد. درواقع، با هر ضربان قلب یک سیگنال الکتریکی پخش می‌شود. این سیگنال باعث انقباض قلب می‌شود و این روند با هر ضربان قلب، دوباره تکرار می‌شود. نوار قلب این وضعیت را ثبت می‌کند و پزشک با دیدن نتیجه این تست مشکلات بیمار را تشخیص می‌دهد.

ضربان قلب به صورت خطوط تیز در نوار قلب ظاهر می‌شود و به اوج می‌رسد. با اندازه‌گیری فواصل بین این قله‌ها مشخص می‌شود که آیا ریتم قلب منظم است یا خیر. همچنین پزشک با محاسبه فرکانس خطوط نوار قلب مشکلاتی مانند برادی‌کاردی و تاکی‌کاردی را تشخیص می‌دهد.

الکتروکاردیوگرافی (Electrocardiography) نیز همان نوار قلب است که معمولاً به صورت مخفف ECG گفته می‌شود. الکتروکاردیوگرام یا EKG (واژهٔ آلمانی Elektrokardiogramm) نیز همان تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی است.

در مورد اینکه چرا نوار قلب می‌گیریم؟ نیز بخوانید.

الکتروکاردیوگرام

چرا و چه زمانی نوار قلب انجام می‌شود؟

همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم، الکتروکاردیوگرام یک تست پزشکی است که برای تشخیص مشکلات قلبی انجام می‌شود. این آزمایش با ثبت فعالیت الکتریکی قلب به پزشک کمک می‌کند که وجود آریتمی قلب، تاکی‌کاردی، برادی‌کاردی و همچنین تغییرات میوکارد ناشی از بیماری ایسکمیک قلب را تشخیص دهد. به صورت کلی از نوار قلب برای تشخیص موارد زیر استفاده می‌شود:

  • آنژین صدری
  • بیماری ایسکمیک قلب 
  • اختلال در هدایت الکتریکی قلب
  • بیماری دریچه قلب
  • بیماری آریتمی (ضربان قلب بسیار سریع، آهسته یا نامنظم)
  • کاردیومیوپاتی 
  • نقص مادرزادی قلب
  • بیماری عروق کرونر قلب
  • عدم جریان خون به عضله قلب
  • حمله قلبی (آسیب به قلب ناشی از انسداد شریان)
  • نارسایی قلبی
  • پریکاردیت (التهاب کیسه اطراف قلب)

آماده شدن برای نوار قلب

نوار قلب یک تست حساس است و به‌راحتی توسط اجسام الکترومغناطیسی در محیط تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است قبلی از انجام آزمایش ساعت، حلقه‌های فلزی، جواهرات و تلفن همراه را دور از دستگاه قرار دهید. اقداماتی که برای آماده شدن به جهت انجام نوار قلب بهتر است انجام دهید، عبارتند از:

  • قبل از انجام نوار قلب بهتر است که فعالیت شدید نداشته باشید.
  • استرس نتیجه تست را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بنابراین برای رسیدن به نتیجه صحیح قبل از نوار قلب استرس نداشته باشید. 
  • بهتر است که پیش از انجام نوار قلب غذای سبک مصرف کنید.
  • آقایان قبل از نوار قلب بهتر است که موهای سینه خود را بزنند تا الکترودها به درستی روی سینه قرار بگیرند.

همچنین در مورد زمان مناسب چکاپ قلب نیز بخوانید.

روش انجام نوار قلب 

در نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG)، دستگاه نوار قلب امواج الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و اطلاعاتی درباره نحوه ضربان و عملکرد قلب به پزشک می‌دهد. برای گرفتن این تست، ابتدا بیمار روی تخت قرار می‌گیرد و الکترودهایی (پدهای کوچک فلزی) روی نقاط خاصی از بدن، معمولاً روی سینه، بازوها و پاها قرار داده می‌شوند.

برای گرفتن نوار قلب شش الکترود قفسه سینه در سطح قلب روی قفسه سینه قرار می‌گیرد. همچنین، چهار الکترود دیگر به مچ دست و مچ پا متصل می‌شوند. الکترودهایی که روی مچ پوشیده می‌شوند به شکل گیره هستند. الکترودهای قفسه سینه برخی از دستگاه‌ها وکیوم می‌شوند و به دلیل خلأ باعث قرمزی موقت پوست می‌شوند. به‌خصوص در مردان از آنجایی که ناحیه‌ای که الکترودها در آن قرار می‌گیرند معمولا مو دارد، می‌توان از ژل یا الکل برای چسباندن خوب الکترودها و تشخیص بهتر انتقال سیگنال استفاده کرد.

این الکترودها از طریق سیم‌هایی به دستگاه الکتروکاردیوگرام متصل می‌شوند. سپس الکترودها امواج الکتریکی تولیدشده توسط قلب را دریافت می‌کنند و این اطلاعات به‌ صورت خطوط روی کاغذ یا صفحه دستگاه نمایش داده می‌شود. در حین انجام تست بهتر است که ثابت بمانید و صحبت نکنید تا نتیجه تست دقیق باشد.

این روش فقط چند دقیقه طول می‌کشد و برای بیمار هیچ درد یا خطری ندارد. پزشک با بررسی الگوهای خطوط روی برگه نتایج، مشکلاتی مثل ریتم نامنظم قلب یا آریتمی، ضربان بالا یا پایین (تاکی‌کاردی یا برادی‌کاردی) و حتی نشانه‌های گرفتگی عروق یا آسیب قلبی را تشخیص می‌دهد.

نوار قلب

تفسیر نتایج نوار قلب

پس از پایان نوار قلب، پزشک می‌تواند نتایج این تست را برای شما تفسیر کند. بهتر است بدانید که وجود برخی مشکلات در الکتروکاردیوگرافی، به معنی تشخیص یا وجود قطعی بیماری قلبی نیست. تفسیر نتیجه این تست وابسته به برخی شرایط کلی بیمار دارد. برای مثال الکتروکاردیوگرام ورزشکاران شکل متفاوتی نسبت به الکتروکاردیوگرام دیگر افراد دارد. بنابراین پزشک بر اساس شرایط کلی بیمار نتایج آزمایش را تفسیر می‌کنید. برای تفسیر این تست، بهتر است به جنبه‌های مختلف آن توجه کرد. این جنبه‌ها شامل امواج، شکل موج‌ها، بخش‌ها، فواصل و محور قلب است. هر یک از این موارد اطلاعات حیاتی درباره عملکرد قلب ارائه می‌دهند.

فواصل روی کاغذ ECG

کاغذ نوار قلب از مربع‌های کوچک و بزرگ تشکیل شده است که گذر زمان را نمایش می‌دهند. هر مربع کوچک (۱ میلی‌متر) معادل ۰.۰۴ ثانیه است و هر مربع بزرگ (۵ میلی‌متر) معادل ۰.۲ ثانیه است. پنج مربع بزرگ برابر با یک ثانیه است. این فواصل زمانی مشخص برای اندازه‌گیری دقیق فعالیت الکتریکی قلب ضروری هستند.

امواج ECG

نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب را به شکل امواج نشان می‌دهد. موج P نشان‌دهنده دپلاریزاسیون (فعال شدن) دهلیزها است و موج Q دپلاریزاسیون دیواره بین بطنی را از چپ به راست نمایش می‌دهد. امواج R نشان‌دهنده دپلاریزاسیون اصلی بطن‌ها است، در حالی که موج S دپلاریزاسیون انتهایی بطن‌ها را نشان می‌دهد. همچنین موج T نشان‌دهنده بازگشت بطن‌ها به حالت اولیه (دپلاریزاسیون) است و در برخی موارد، موج U که مرحله نهایی دپلاریزاسیون بطن‌ها را نشان می‌دهد، پس از موج T ظاهر می‌شود.

ترکیبات امواج و فواصل

فواصل مختلفی در نوار قلب قابل تشخیص هستند. PR فاصله زمانی شروع دپلاریزاسیون دهلیزی تا شروع دپلاریزاسیون بطنی را نشان می‌دهد. فاصله QRS مدت زمان دپلاریزاسیون بطن‌ها را بیان می‌کند و فاصله QT زمان شروع دپلاریزاسیون بطن‌ها تا پایان دپلاریزاسیون را اندازه‌گیری می‌کند. ST نیز نشان‌دهنده زمان بین پایان دپلاریزاسیون و شروع دپلاریزاسیون بطن‌ها است. نقطه J محل اتصال کمپلکس QRS و قطعه ST بوده و در تشخیص ایسکمی حاد اهمیت زیادی دارد.

ویژگی‌های موج

هر موج سه ویژگی مهم دارد که شامل مدت زمان، دامنه و شکل می‌شوند. به‌عنوان مثال، طول موج P بهتر است که از ۰.۱۲ ثانیه بیشتر نباشد و دامنه آن نیز بهتر است که زیر ۲.۵ میلی‌متر باشد. همچنین، شکل موج‌ها بهتر است که صاف و منظم باشند. 

محور قلب

محور قلب جهت یا مسیر کلی فعالیت الکتریکی را نشان می‌دهد. انحراف محور قلب به چپ یا راست معمولا نشانه مشکلاتی مانند: هایپرتروفی بطن یا انسداد قلب است. بررسی دقیق محور قلب به پزشک کمک می‌کند تا خیلی سریع مشکلات قلبی را تشخیص دهد.

تفسیر نوار قلب

آیا نوار قلب خطرناک است؟

انجام نوار قلب یک روش تشخیصی بسیار ایمن و بی‌خطر است. در برخی موارد، ممکن است پس از برداشتن الکترودها، سوزش یا درد بسیار خفیفی روی پوستی احساس کنید. این وضعیت طبیعی است و خیلی سریع این درد یا سوزش از بین می‌رود. با وجود اینکه دستگاه ECG با برق‌ کار می‌کند، اما خطر برق‌گرفتگی در این تست وجود ندارد. زیرا دستگاه ECG هیچ برقی به بدن ارسال نمی‌کند و فقط فعالیت الکتریکی را ثبت می‌کند. 

انواع دیگر نوار قلب (EKG)

علاوه بر نوار قلب استاندارد، دو نوع دیگر از EKG وجود دارد که برای تشخیص برخی اختلالات خاص قلبی استفاده می‌شوند. این تست‌ها هر کدام کاربرد و شرایط خاص خود را دارند و پزشک بر اساس شرایط و نیازهای هر بیمار تصمیم می‌گیرد که کدام نوع الکتروکاردیوگرام استفاده کند در ادامه انواع دیگر الکتروکاردیوگرام را توضیح می‌دهیم، این دو نوع عبارتند از:

هولتر مانیتورینگ (EKG همراه)

یکی دیگر از روش‌های نوار قلب، استفاده از دستگاه هولتر مانیتورینگ است. هولتر مانیتور یک دستگاه کوچک است که عملکرد قلب را در طول روز و در حین انجام فعالیت‌های روزمره ثبت می‌کند. در این روش، الکترودهایی به قفسه سینه متصل شده و به یک دستگاه ضبط کوچک وصل می‌شوند. این دستگاه می‌تواند روی کمربند بسته یا به گردن آویزان شود. هولتر مانیتور برای بررسی مشکلاتی که ممکن است در الکتروکاردیوگرام استاندارد ظاهر نشوند، مانند آریتمی‌های مقطعی یا ضربان قلب نامنظم در طول روز، کاربرد دارد.

تست ورزش قلب (تست استرس)

تست ورزش یا تست استرس قلب نوعی نوار قلب است و زمانی انجام می‌شود که فرد در حال ورزش یا فعالیت بدنی است. این تست معمولاً روی یک دستگاه مانند تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام می‌شود. در طول آزمایش تست ورزش، پزشک ضربان و فعالیت قلب را از طریق الکترودهای متصل به قفسه سینه بررسی می‌کند. اگر در حین ورزش تغییرات غیرعادی در عملکرد قلب مشاهده شود، پزشک آزمایش را متوقف می‌کند. این تست برای شناسایی مشکلاتی مثل کاهش خون‌رسانی به قلب (ایسکمی) یا مشکلات ناشی از فعالیت شدید قلب استفاده می‌شود.

تست ورزش قلب

کلام پایانی

نوار قلب یک آزمایش بسیار سریع و بدون درد است که پزشک برای بررسی ریتم قلب و ارزیابی قلب شما انجام می‌دهد. اطلاعات این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد چه درمانی برای شما بهتر است یا اصلا نیازی به درمان دارید یا خیر. پزشک پس از پایان تست می‌توانید نتایج را تفسیر کند و درصورتی که مشکل وجود داشته باشد، روند درمان شما را آغاز می‌کند. نتایج الکتروکاردیوگرام در برخی موارد نشان دهنده شرایط اضطراری است که بیمار نیاز به درمان فوری دارد. در این شرایط پزشک سریع اقدامات درمانی را برای شما انجام می‌دهد. دکتر رضاییان یکی از برترین پزشکان قلب هستند که می‌توانید برای تشخیص و درمان مشکلات قلبی خود به ایشان مراجعه کنید.

نظرات