بیماری چربی خون بالا چیست؟

زمانی که دکتر تشخیص دهد که فرد چربی خون بالا دارد، به این معنی است که سطح چربی‌های موجود در خون او بالا رفته است. چربی‌های خون شامل کلسترول LDL و تری گلیسیرید هستند که ممکن است یکی از این دو یا هر دوی آن‌ها در خون افزایش پیدا کنند. در این مقاله، به بررسی چربی خون بالا و راه‌های کنترل آن می‌پردازیم. برای اشنایی با این موارد و شناخت علل، علائم، راه‌های تشخیص و درمان این بیماری، تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

بیماری چربی خون بالا چیست؟

بیماری چربی خون بالا، به مقادیر بالای چربی از جمله کلسترول و تری گلیسیرید در خون گفته می‌شود. چربی خون می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به حملات قلبی، سکته مغزی و سایر بیماری‌ها را افزایش دهد. برای کاهش این خطرات، پزشکان توصیه می‌کنند با اصلاح رژیم غذایی، ورزش کردن و مصرف داروهای تجویز شده، سطح چربی خون را کاهش دهید. بیشتر روش‌های درمانی برای کاهش کلسترول، برای کاهش LDL مناسب نیست. بالا بودن LDL می‌تواند باعث آتروسکلروز (تجمع رسوبات چربی در رگهای خونی) شود که علت اصلی حملات قلبی، سکته‌های مغزی و بیماری عروق محیطی است.

ارتباط بین چربی خون بالا و بیماری قلبی عروقی چیست؟

چربی خون می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (بیماری عروق کرونر)، بیماری عروق مغزی و بیماری عروق محیطی را افزایش دهد. در بیماری چربی خون بالا، رگ‌های خونی با جمع شدن چربی، مسدود شده و جریان خون را کاهش می‌دهد. به دنبال کاهش جریان خون، مواد مغذی و اکسیژن کمتری به عضوهای حیاتی بدن می‌رسد و در نهایت می‌تواند منجر به حملات قلبی یا سکته مغزی شود.

همچنین در مورد علائم انسداد رگ‌های قلب نیز بخوانید!

عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی

علاوه بر چربی خون، عوامل دیگر برای افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی وجود دارند. این عوامل خطر که باید در مورد آن‌ها بدانید و مراقب آن‌ها باشید، عبارتند از:

• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری مزمن کلیه
• سیگار کشیدن
• سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی عروقی

نکته: صرف نظر از وجود هر یک از این عوامل، خطر ابتلا به بیماری قلبی با افزایش سن بیشتر می‌شود. آقایان بیشتر از خانم‌ها در معرض خطر بیماری قلبی عروقی هستند.

علائم بیماری چربی خون بالا

بیماری چربی خون بالا  معمولا در ابتدا علائمی از خود بروز نمی‌دهد. پزشکان معمولا تا زمانی که هایپرلیپیدمی به سطح بحرانی نرسد، نمی‌توانند آن را تشخیص دهند. چربی خون بالا منجر به تعدادی از بیماری‌های مزمن می‌شود، که علائمی مشابه با یکدیگر دارند. علائم چربی خون بالا عبارت‌اند از:

• تنگی نفس
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• بی‌حس شدن اندام‌ها
• تورم در دست‌ و پا
• مشکلات پوستی 
• زمان بر شدن بهبود زخم‌ها

انواع چربی‌های خون

اصطلاح لیپید یا چربی خون شامل کلسترول و تری گلیسیرید است ، اگرچه انواع دیگری از لیپید نیز وجود دارد. آزمایش خون برای اندازه گیری چربی های خون شامل کلسترول ، LDL و HDL و تری گلیسیریدها است که در ادامه در مورد هر کدام از این چربی های خون صحبت خواهیم کرد:

• کلسترول
• چربی مضر خون یا LDL
• چربی مفید یا HDL
• تری گلیسیرید

کلسترول

افزایش کلسترول خون می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد. با این حال، تصمیم گیری در مورد درمان کلسترول بالا معمولاً بر اساس سطح LDL یا HDL است و تنها به دلیل بالا بودن کلسترول نمی‌توان تصمیم به درمان چربی خون گرفت. به طور کلی:

• کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر طبیعی است.
• کلسترول 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر لب مرز است.
• بالای 240 میلی گرم در دسی لیتر غیر طبیعی است و خطر بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد.

LDL یا چربی مضر خون 

به LDL، چربی خون بد یا مضر نیز گفته می‌شود، زیرا سطح بالای LDL خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. پزشکان بر اساس بالا بودن سطح LDL، در مورد نحوه درمان چربی خون تصمیم گیری می‌کنند. هدف درمان LDL، به میزان خطر بیماری قلبی عروقی در فرد بستگی دارد. عوامل مختلفی از جمله سابقه‌ی بیماری قلبی عروقی و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در آینده، روش درمان LDL را تحت تاثیر قرار می‌دهند (بر اساس سن، جنس و…). هدف درمانی LDL در افراد با ریسک بیماری قلبی عدد کمتری نسبت به افراد بدون خطر است.

HDL یا چربی مفید خون 

همه ی چربی های خون، بد ویا مضر نیستند. سطح بالای HDL (چربی مفید خون) خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد. سطح HDL بالای 60 میلی گرم در دسی لیتر برای بدن بسیار مفید است و سطح HDL کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر از حد طبیعی و مطلوب کمتر است. برای اندازه گیری HDL خون نیاز نیست که حتما ناشتا باشید.

تری گلیسیرید 

سطح بالای تری گلیسیرید نیز با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه است. به صورت کلی، سطوح مختلف تری گلیسیرید عبارتند از:

• طبیعی: کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر
• غیر طبیعی: 150 تا 499 میلی گرم در دسی لیتر
• افزایش متوسط: 500 تا 886 میلی گرم در دسی لیتر
• نوع شدید: بیشتر از 886 میلی گرم در دسی لیتر

برای آزمایش سطح تری گلیسیرید باید حداقل نه ساعت ناشتا باشید. افزایش سطح تری گلیسیرید ممکن است نیاز به درمان دارویی داشته باشند.

از چه سنی اندازه گیری چربی خون را شروع کنم؟

معمولا آزمایش اولیه چربی خون توسط متخصص اطفال در دوران کودکی انجام می شود. این آزمایش مجددا در سن 18 سالگی نیز انجام می‌شود. دستور العمل اندازه گیری چربی خون به صورت زیر است.

در آقایان: 

• اگر خطر برای بیماری قلبی عروقی وجود نداشته باشد، غربالگری منظم چربی خون باید از ۳۵ سالگی شروع شود. 
• در صورت وجود ریسک بیماری قلبی از جمله چاقی، دیابت، فشار خون، سیگار کشیدن یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی، اندازه گیری چربی خون باید از سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی آغاز شود. 

برای خانم ها: 

• اگر خطر برای بیماری‌های قلبی عروقی وجود نداشته باشد، غربالگری منظم چربی خون باید از ۴۵ سالگی شروع شود. 
• در صورت وجود ریسک بیماری قلبی از جمله چاقی، دیابت، فشار خون، سیگار کشیدن یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی، غربالگری باید از سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی آغاز شود. 

نکته: فاصله زمانی مطلوب بین اندازه گیری چربی خون برای افرادی که چربی خون طبیعی دارند، هر پنج سال است و برای افرادی که چربی خون‌شان لب مرز است، هر ۳ سال نیاز است که چربی خون را اندازه گیری کنند. 

چربی خون بالا باعث چه بیماری‌هایی می‌شود؟

هیپرلیپیدمی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (بیماری شریان محیطی) را افزایش می‌دهد که شامل بیماری‌های قلبی (بیماری عروق کرونر)، مغزی (بیماری عروق مغزی) و عروق خونی است که به بازوها یا پاهای شما می‌روند.

با چربی خون بالا، ذخایر چربی روی دیواره رگ‌های خونی شما جمع می‌شود و باعث تشکیل پلاک می‌شوند. با گذشت زمان، رسوبات پلاک، رشد می‌کنند که منجر به باریک شدن و گرفتگی عروق می‌شوند. این وضعیت نیز منجر به بیماری‌های قلبی عروقی مانند حملات قلبی و سکته می‌شود. هنگامی که سطح تری‌گلیسیرید بیشتر از مقدار طبیعی آن شود، ممکن است یک بیماری جدی به نام پانکراتیت (التهاب پانکراس)، رخ دهد.

چربی خون بالا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

چربی خون بالا هیچ علامت شناخته شده‌ای ندارد، بنابراین تنها راه تشخیص بیماری، این است که پزشک، نوعی آزمایش خون به نام پروفایل لیپیدی انجام دهد. با این حال، اگر یکی از اعضای خانواده شما علائم مرتبط با این موضوع را داشته باشد، باید با پزشک مشورت کنید.

پزشک از شما می‌خواهد که پس از 9 تا 12 ساعت ناشتا ماندن، آزمایش خون بدهید تا بتواند به صورت صحیح، وضعیت چربی شما را بررسی کند. به طور کلی، سطح کلسترول بالای 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، بالا در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این، سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید شما اندازه‌گیری می‌شود. با این حال، سطوح ایمن برای چربی خون از فردی به فرد دیگر بر اساس سابقه بیماری و وضعیت کلی سلامتی، متفاوت است. بنابراین بهتر است این مورد توسط پزشک ارزیابی شود.

در صورت داشتن چربی خون بالا چه کنم؟

کلسترول بالا به‌تنهایی همیشه عامل نگرانی نیست. اما، یکی از عواملی است که با توجه به درجه و سطح چربی خون، خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. همه عوامل خطر شما باید توسط پزشک معاینه شوند و روش درمانی مناسب با بیماری برنامه‌ریزی شود. تصمیم برای شروع درمان کاهش کلسترول بستگی به وضعیت کلی هر فرد دارد. پزشک، بر اساس سطح چربی خون بیمار، تشخیص می‌دهد که آیا خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی و سایر عوامل خطر وجود دارد یا خیر.

اگر بیماری قلبی عروقی (CV) دارید

بسیاری از مطالعات، ثابت کرده‌اند که کاهش کلسترول LDL با درمان دارویی در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب، برای سلامتی مفید است. در صورت وجود بیماری قلبی عروقی، پزشک احتمالاً درمان دارویی را توصیه می‌کند. پس از شروع درمان، باید کلسترول LDL خود را در زمان تعیین شده توسط پزشک بررسی کنید، اگر بیش از 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک تغییرات لازم را در شیوه درمان ایجاد خواهد کرد. علاوه بر درمان دارویی، تغییر سبک زندگی از جمله عادات تغذیه و ورزش نیز کاملاً ضروری است و باید بر اساس توصیه پزشک، اجرا شوند.

اگر بیماری قلبی عروقی ندارید

به طور کلی، درمان کسانی که چربی خون بالا دارند، اما به بیماری قلبی عروقی مبتلا نیستند، راحت‌تر از افرادی است که علاوه بر چربی خون بالا، بیماری قلبی عروقی نیز دارند. این افراد طبق توصیه پزشک با استفاده از درمان‌های کاهش‌دهنده کلسترول، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهند. متخصص غدد درون‌ریز و بیماری‌های متابولیک، تصمیم می‌گیرد که درمان، چه زمانی و با چه دوزی باید شروع شود.

درمان غیر دارویی برای چربی خون بالا

اگر بیماری قلبی عروقی ندارید یا خطر بیماری قلبی عروقی در شما پایین است. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که با تغییر در عادات روزمره و سبک زندگی و بدون دارو، کلسترول خود را کاهش دهید. با پرهیز از گوشت قرمز، کله‌پاچه، غذاهای سرخ شده، پنیر چرب و غذاهای حاوی چربی اشباع شده (خامه و غیره)، کاهش وزن یا حفظ وزن طبیعی، می‌توانید کلسترول خون را تا حد معینی (15-10%) کاهش دهید. همچنین  ورزش منظم را از یاد نبرید. حتی اگر موارد فوق را انجام دادید و کلسترول شما به میزان کافی کاهش پیدا نکرد، به انجام آن‌ها ادامه دهید؛ زیرا بر سلامتی کلی بدن تاثیر دارند.

کاهش سطح تری گلیسیرید

بسیاری از بیماران نیازی به درمان برای کاهش سطح تری‌گلیسیرید فقط به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی ندارند. اما، در صورت بالا بودن تری‌گلیسیرید و کلسترول، بهتر است به فکر کاهش تری گیلیسیرید باشید، زیرا بالا بودن این دو نوع چربی خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را فازایش می‌دهد.

اگر کلسترول LDL با سطح تری‌گلیسیرید بالا دارید، ممکن است از درمان‌های کاهش‌دهنده کلسترول LDL مانند داروهای گروه استاتین که ابتدا پزشک شما توصیه می‌کند، بهره‌مند شوید.

اگر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و تری‌گلیسیرید دارید، پزشک ممکن است داروهای گروه اسیدهای چرب فیبرات یا امگا 3 را توصیه کند.

به‌منظور کاهش خطر ابتلا به پانکراتیت در سطوح تری‌گلیسیرید بسیار بالا (بیش از 1000 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، پزشک قبل از هر چیز درمان کاهش تری‌گلیسیرید را شروع می‌کند. در واقع، اگر سابقه قبلی پانکراتیت مرتبط با تری‌گلیسیرید بالا دارید، درمان با سطوح پایین‌تر تری‌گلیسیرید توصیه می‌شود.

آیا می‌توانم سطح تری‌گلیسیرید خود را بدون دارو کاهش دهم؟

شما با رعایت برخی موارد می‌توانید سطح تری‌گلیسرید خود را بدون دارو کاهش دهید. این موارد که در ادامه آن‌ها را ذکر می‌کنیم، باید تحت نظر پزشک و با توصیه پزشک باشند. این موارد عبارتند از:

• در صورتی که اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی قند و کربوهیدرات زیاد هستند (مانند نان سفید، آب‌میوه، غذای بسته‌بندی‌شده و دسر) مصرف نکنید.
• غذاهایی مانند گوشت قرمز، روغن، غذاهای سرخ‌کردنی، پنیر چرب را حذف کنید
• غذاهایی مانند زیتون، فندق، گردو را بیش از حد مصرف نکنید.
• به هیچ وجه الکل مصرف نکنید

آیا در صورت وجود دیابت باید از درمان کاهش چربی خون استفاده کنم؟

وجود دیابت نوع 1 یا نوع 2 به معنای خطر بالای بیماری‌های قلبی است. در این مورد، پزشک شما قطعاً درمان دارویی با دوز متوسط ​​یا بالا را توصیه می‌کند. مقادیر هدف چربی خون در بیماران دیابتی کمتر از افراد بدون دیابت است.