پیس میکر یا باطری قلب چیست؟ انواع آن!

پیس میکر یا باطری قلب یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌ها در پزشکی برای قلب است. قبل از ارائه تعریفی در مورد باتری قلب باید کمی به اهمیت قلب اشاره کرد. قلب به همراه مغز یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن ما است. قلب علاوه بر اهمیت حیاتی، توانایی ایجاد و انتقال امواج الکتریکی در بدن را نیز دارد. در نتیجه این ویژگی، زمانی که فرد هیجان زده است، نبض او در حالت عصبی افزایش می‌یابد، در حالی که هنگام نشستن و دراز کشیدن آرام، نبض او کاهش می‌یابد.

پیس میکر چیست؟

پیس میکر (pacemaker) یا باطری یا ضربان‌ساز برای کنترل ضربان قلب از طریق جراحی در قفسه سینه قرار داده می‌شود و برای تپش منظم قلب استفاده می‌شود. در طول آریتمی، ضربان قلب ممکن است خیلی سریع، خیلی آهسته یا با ریتم نامنظم باشد. ضربان سازها برای کمک به ضربان قلب با سرعت و ریتم طبیعی، پالس‌های الکتریکی ارسال می‌کنند.

همچنین می‌توان از آن برای کمک به ضربان هماهنگ حفره‌های قلب استفاده کرد تا قلب بتواند خون را به طور مؤثرتری در سراسر بدن پمپاژ کند. این دستگاه بیشتر در صورت وجود نارسایی قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیس میکر با وجود مدار پیچیده‌ای که دارد معمولاً کوچک‌تر از جعبه کبریت است و وزن آن 20 تا 50 گرم است. این جعبه به حداکثر سه سیم متصل است که از رگ‌ها به قسمت‌های مختلف قلب متصل می‌شود.

ساختار پیس میکر چیست؟

پیس میکرها از نظر ساختاری از دو قسمت مختلف تشکیل شده‌اند. این قطعات ژنراتور و الکترود نامیده می‌شوند. همانطور که از نام آن پیداست، منطقه ژنراتور در تولید انرژی نقش دارد. علاوه بر این، عملکرد و عملکرد پیس میکر را تنظیم می‌کند.

الکترود کابلی است که ارتباط بین ضربان ساز و قلب را فراهم می‌کند و به عنوان یک پل عمل می‌کند. تعداد الکترودهای پیس میکر بسته به نوع مشکل در قلب بیمار متفاوت است. امروزه معمولاً از ضربان سازهای 1، 2 و 3 الکترودی استفاده می‌شود.

در چه شرایطی از پیس میکر استفاده می‌شود؟

ضربان سازها عموماً در افرادی که اختلال ریتم قلب و اختلال هدایت در قلب دارند قرار داده می‌شود. افراد مبتلا به این مشکلات ممکن است نبض بسیار کندتر یا سریع‌تر از حد طبیعی داشته باشند و همچنین قلب فرد ممکن است در پمپاژ خون کافی دچار مشکل شود. پیس میکر موثرترین ابزاری است که برای حل این مشکلات استفاده می‌شود و کیفیت زندگی فرد را به میزان قابل توجهی بهبود می‌بخشد.

انواع پیس میکرها چیست؟

می‌توان ضربان سازهایی را که امروزه بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، با توجه به ویژگی‌هایشان به 4 گروه مختلف تقسیم کرد. که عبارتند از:

• پیس میکر موقت
• پیس میکر دائمی
• کاردیوورتر قابل کاشت – دفیبریلاتور (ICD)
• پیس میکر مورد استفاده در درمان نارسایی قلبی

در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.

پیس میکر موقت

این نوع از باطری قلب در بیمارانی که دچار کاهش موقتی در ریتم قلب می‌شوند استفاده می‌شود. علاوه بر این، به طور فعال در اصلاح مشکلات سیستم الکتریکی در قلب استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از ضربان ساز موقت در مواقع اضطراری تا زمانی که یک ضربان ساز دائمی قرار داده شود استفاده کرد. پس از اینکه ریتم قلب بیمار به حد مطلوب رسید، پیس میکر خارج می‌شود و فرد به زندگی عادی خود باز می‌گردد.

پیس میکر دائمی

باطری‌های دائمی در موارد پیشرفته‌تری نسبت به ضربان سازهای موقت استفاده می‌شوند. پیس میکرهای دائمی با 1-2 الکترود به عنوان یک روش درمانی در بیماران مبتلا به مشکلات تحریک دائمی قلب یا هدایت قلب استفاده می‌شود. در حالی که ضخامت الکترودهای روی آنها حدود 4 میلی متر است، طول آنها به طور متوسط ​​60 سانتی متر است. اندازه دستگاه‌های متصل به فرد با توجه به برند و مدل دستگاه متفاوت است. طول دستگاه‌ها به طور متوسط ​​3-6×3-5 سانتی متر و وزن 15-30 گرم است.

کاردیوورتر قابل کاشت – دفیبریلاتور (ICD)

از این نوع ضربان ساز در مواردی استفاده می‌شود که اختلال ریتم قلب به طور جدی جان فرد را تهدید می‌کند. این نوع پیس میکرها از بسیاری جهات شبیه ضربان سازهای دائمی هستند. با این حال، دستگاه‌هایی که این نوع توانایی انجام مانورهای خاص و ضربه زدن به قلب را دارند. آنها از نظر اندازه و وزن در مقایسه با ضربان سازهای دائمی بزرگ‌تر هستند. در حالی که وزن آنها بین 60 تا 90 گرم متغیر است، اندازه آنها به طور متوسط ​​بین 40 تا 50 سی سی است.

ضربان سازهای مورد استفاده در درمان نارسایی قلبی

این نوع پیس میکر معمولا 3 الکترود دارد. این نوع پیس میکر در درمان افرادی با کاهش قابل توجه عملکرد قلب، نارسایی قلبی و زوال شدید سیستم هدایت قلب استفاده می‌شود.

آیا قرار دادن پیس میکر خطرناک است؟

قرار دادن باطری در مقایسه با سایر عمل‌های جراحی روشی در مقیاس کوچکتر است. بنابراین احتمال بروز عوارض ناخواسته در فرد بسیار کم است. عوارضی که ممکن است بعد از عمل رخ دهد، عموماً کم خطر هستند و به سطحی نمی‌رسند که زندگی فرد را تهدید کند. اگرچه به ندرت ممکن است مواردی مانند پارگی لایه غشایی ریه در حین برش در حین عمل و ورود تصادفی به شریان به جای ورید وجود داشته باشد.

اگرچه خیلی رایج نیست، اما گاهی ممکن است ناحیه‌ای که در آن عمل انجام می‌شود پس از ترخیص بیمار دچار عفونت شود. برای رفع این احتمال معمولاً پس از عمل برای بیمار داروهای آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. گاهی اوقات، ژنراتور و الکترودهای متصل به پیس میکر می‌توانند از جای خود خارج شده و از پوست خارج شوند. در این حالت ناحیه عمل مجدداً باز شده و ضربان ساز تعمیر می‌شود.

بعد از جراحی پیس میکر چه باید کرد؟

اگرچه کاشت ضربان ساز به عنوان یک عمل جراحی جدی در نظر گرفته نمی‌شود، اما بیمار ابتدا باید مراقب باشد، زیرا اندام آسیب دیده قلب است. در 2 روز اول پس از عمل، استراحت فراوان، عدم هیجان تا حد امکان و عدم اقدام سریع بیمار ضروری است. تا زمانی که بخیه‌ها برداشته نشده‌اند، ناحیه عمل شده نباید خیس شود. بنابراین به بیمار دوش گرفتن توصیه نم‌ شود.

ضمناً بازو در ناحیه‌ای که پیس میکر وارد می‌شود نباید بیش از حد کشیده شود و به مدت 20-30 روز نباید کارهای سنگین با این بازو انجام داد. حدود 1 هفته بعد از عمل، بخیه‌های ناحیه برش توسط پزشک برداشته می‌شود. پس از این مرحله فرد باید به سبک زندگی خود توجه کند.