بیماری پی وی سی قلبی (PVC): علائم، تشخیص و درمان

آیا تابه‌حال احساس تپش قلب یا ضربان اضافی داشته‌اید؟ این می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال ریتم قلبی به نام پی وی سی (PVC) باشد. پی وی سی یا انقباضات زودرس بطنی، نوعی آریتمی قلبی است که در آن، یکی از حفره‌های پایینی قلب زودتر از زمان معمول منقبض می‌شود. این اختلال برای برخی افراد نگران‌کننده است، اما در بسیاری از موارد، پی وی سی‌ها بی‌ضرر بوده و به درمان خاصی نیاز ندارند. با این حال، در برخی موارد، پی وی سی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل قلبی جدی‌تر باشد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان پی وی سی خواهیم پرداخت. اگر شما هم با علائم مشابهی مواجه هستید، توصیه می‌کنیم این مقاله را به دقت مطالعه کرده و در صورت نیاز، با پزشک متخصص مشورت کنید.

آریتمی قلبی PVC چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

در یک قلب سالم، یک ایمپالس الکتریکی از گره سینوسی دهلیزی که در دهلیز راست قرار دارد شروع شده، با عبور از مسیرهای اختصاصی به نام مسیرهای بین گره‌ای به گره دهلیزی – بطنی رسیده در آنجا با یک مکث کوتاهی وارد باندل هیس شده، سپس ایمپالس وارد شاخه‌های راست و چپ شده و در نهایت از طریق الیاف پورکنژ به بطن‌ها می‌رسد که منجر به یک ضربان طبیعی در قلب خواهد شد. ضربان قلب طبیعی از طریق این فرایند ایجاد می‌شود، هرگونه اختلال در این مسیر طبیعی می‌تواند منجر به ایجاد انواع آریتمی‌های قلبی شود.

در آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) یک کانون نابجا در بطن‌ها  سریع‌تر از گره سینوسی دهلیزی شروع به تولید ایمپالس می‌کند در نتیجه ایمپالس ایجاد شده دیگر مسیر طبیعی خود را طی نمی‌کند بنابراین؛ این ایمپالس منجر به یک ضربان غیرطبیعی در قلب خواهد شد. از آنجایی که این ضربان یک ضربان غیرطبیعی و زودرس است، می‌تواند در فرد  همراه با ایجاد علایمی باشد. از مهم‌ترین علایمی که این ضربان‌های زودرس ایجاد می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس تپش قلب
• احساس انقباضات غیرطبیعی در قلب
• احساس مکث و خالی شدن در قلب به دلیل وقفه کوتاه بین تپش‌های قلب

آریتمی پی وی سی که به آن انقباض زودرس بطنی نیز می‌گویند انواع مختلفی دارد که نیازمند بررسی و پیگیری هستند.

آریتمی پی وی سی قلب به چه دلایلی به وجود می‌آید؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) انواع متفاوتی دارند که بر اساس درجه اهمیتی که هر کدام دارند نیاز به درمان پیدا می‌کنند. البته باید ذکر کنیم که هر کدام از انواع آریتمی‌های پی ‌وی ‌سی (PVC) باید تحت نظر یک متخصص قلب و عروق مجرب پیگیری شود، اما با این وجود شدت خطر هرکدام از آنها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه می‌خواهیم انواع آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) را معرفی کنیم.

آریتمی PVC قلب ایدیوپاتیک

هنگامی که آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) بدون هیچ گونه دلیل خاصی برای فرد ایجاد شود و پزشک متخصص قلب نتواند دلیل مشخصی برای آن تعیین کند به آن ایدیوپاتیک یعنی ناشناخته می‌گویند. در آریتمی PVC قلب ایدیوپاتیک فرد بدون داشتن بیماری زمینه‌ای مشخص و یا حتی وجود اشکال ساختاری در ساختمان قلب به آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) مبتلا می‌شود و در واقع یک کانون نابجا در یکی از بطن‌ها به وجود آمده که منجر به ضربان‌های غیرطبیعی و زودرس می‌شود.

شایع‌ترین نقاط قلب که می‌توانند کانون آریتمی پی وی سی ایدیوپاتیک را شکل دهند و منجر به آریتمی قلبی PVC شوند، عبارت‌اند از:

• انتهای بطن‌های چپ یا راست
• محلی که بطن چپ به آئورت متصل می‌شود
• نواحی داخل دریچه آئورت
• نواحی مجاور دریچه میترال و یا دریچه تریکوسپید
• محل پاپیلری یا نواحی مرتبط با عضلات نگهدارنده دریچه‌ها
• لایه اندوکارد قلب
• لایه اپی‌کارد قلب

آریتمی پی وی سی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای

آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) می‌تواند به دنبال انواع بیماری‌های زمینه‌ای نیز برای فرد ایجاد شود. برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند سبب ایجاد کانون‌های نابجا و به دنبال آن آریتمی پی ‌وی ‌سی  بشوند عبارت‌اند از:

• فشار خون بالا
• افزایش ضخامت دیواره قلب
• اختلالات مرتبط با قلب نظیر هیپرتروفی بطنی
• کاردیومیوپاتی‌ها از جمله کاردیومیوپاتی‌های دیلاته که منجر به نارسایی قلب می‌شود.
• بیماری عروق کرونر که می‌تواند منجر به ایجاد سکته قلبی شود.
• از بین رفتن بخشی از سلول‌های قلب که کانون آریتمی پی وی سی قلب را شکل می‌دهد.
• اختلالات الکتریکی قلب مرتبط با عوامل ژنتیکی

علائم ابتلا به آریتمی قلبی PVC چیست؟

آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC)  علایمی مختص به خود دارد. برخی از مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم ابتلا به آریتمی قلبی PVC عبارت‌اند از:

• تپش قلب
• احساس خالی کردن قلب
• احساس ایجاد ضربان‌های محکم و قوی خارج از ریتم طبیعی قلب
• تنگی نفس
• احساس سرگیجه

نکته‌ای که باید به آن اشاره کنیم این هست که تعداد ضربان زودرس و غیرطبیعی ناشی از آریتمی پی وی سی بر علایم فرد تاثیر زیادی دارد برای مثال، اگر فرد به مدت طولانی  آریتمی پی وی سی را تجربه کند و تعداد زیادی ضربان زودرس ایجاد نماید، کارکرد قلب دچار اختلال خواهد شد، به این حالت اصطلاحاً کاردیومیوپاتی ناشی از PVC می‌گویند که می‌تواند تنگی نفس شدیدی در پی داشته باشد. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت وجود آریتمی پی وی سی امکان دارد در ابتدا مشخص نباشد؛ اما در دراز مدت سبب ایجاد نارسایی‌های قلبی می‌شود.

هنگامی که تعداد ضربان زودرس ناشی از آریتمی پی وی سی زیاد است، فرد دچار سرگیجه می‌شود، این مشکل هنگامی که آریتمی پی وی سی به‌صورت یکی در میان اتفاق بیفتد، رایج‌تر است. علت بروز سرگیجه را می‌توان کم شدن تعداد ضربان‌های طبیعی قلب و به دنبال آن کاهش  برون ده قلبی و یا همان خروج خون از قلب دانست.

چه خطراتی بیماران مبتلا به آریتمی پی وی سی را تهدید می‌کند؟

در افراد مختلف بر اساس نوع آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) ایجاد شده، خطرات مختلفی پدید می‌آید. کسانی که به نوع ایدیوپاتیک آریتمی پی وی سی دچار می‌شوند خطر زیادی آن‌ها را تهدید نمی‌کند و فقط در دراز مدت امکان دارد به نارسایی‌های قلبی مبتلا شوند، بنابراین، این افراد لازم است تحت نظر یک پزشک متخصص قلب و عروق مجرب و آگاه باشند.

اما اگر یک بیماری زمینه‌ای منجر به ایجاد آریتمی قلبی PVC شود، شرایط کمی دشوارتر می‌شود، به عبارت دیگر اگر اختلالاتی مانند مشکلات ساختمانی قلب، گرفتگی عروق کرونر، سابقه سکته قلبی یا بیماری‌های مرتبط با عضله قلبی سبب ایجاد آریتمی پی ‌وی ‌سی (PVC) در فرد شده باشد، وضعیت او پیچیده‌تر خواهد بود. وجود این عوامل و به دنبال آن ایجاد PVC می‌تواند منجر به انواع آریتمی‌های خطرناک‌تر نظیر تاکی کاردی بطنی شود.

به‌این‌ترتیب، افرادی که ساختار قلب سالمی دارند و به آریتمی قلبی PVC مبتلا می‌شوند، با خطر ایست قلبی و مرگ روبرو نیستند؛ اما گروهی از بیماران آریتمی PVC با بیماری‌های زمینه‌ای، احتمال دارد دچار آریتمی‌های خطرناک و حتی ایست قلبی شوند.

آریتمی قلبی PVC چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آریتمی قلبی PVC از طریق ثبت فعالیت الکتریکی قلب تشخیص داده می‌شود؛ این روش تشخیصی می‌تواند با نوار قلب یا دستگاه هولتر قلب انجام گیرد. در ادامه به توضیح روش‌های تشخیص آریتمی قلبی PVC می‌پردازیم.

تشخیص حدودی آریتمی قلب پی وی سی توسط خود بیمار

بیمار ‌می‌تواند در تشخیص وجود آریتمی تا حدودی به پزشک متخصص قلب و عروق کمک کند. بیمار می‌تواند با گرفتن نبض خود و بررسی تغییرات در آن به پزشک کمک کند. برای گرفتن نبض بیمار می‌تواند از نبض رادیال که در ناحیه خارجی بازو که کمی بالاتر از انگشت شست قرار دارد کمک بگیرد. اما فرد چگونه می‌تواند با بررسی نبض وجود آریتمی پی وی سی را بررسی کند؟

اگر فرد هنگام گرفتن نبض خود متوجه خالی شدن یا ایجاد مکث در نبض شود، می‌تواند آن را علتی بر وجود آریتمی پی وی سی بداند؛ به این خاطر که ایجاد مکث یا وقفه در نبض به دلیل عدم خروج خون کافی از بطن‌ قلب است و بنابراین نبض و یا ضربان قلب دچار وقفه کوتاهی می‌شود. البته همان‌طور که گفتیم این روش تقریبی است و تشخیص این مسئله نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر پزشکی دارد.

تشخیص دقیق آریتمی قلبی PVC با ثبت ضربان قلب

نوار قلب با ثبت فعالیت الکتریکی یکی از روش‌هایی هست که می‌تواند به پزشک در تشخیص آریتمی پی وی سی کمک نماید و در صورتی که در هنگام ثبت نوار PVC رخ دهد، پزشک می‌تواند وجود این بیماری را تایید کند.

نوار قلب 12 لید دارد که از 12 زاویه فعالیت الکتریکی قلب را بررسی می‌کند، به همین خاطر پزشک مجرب با بررسی نوار قلب می‌تواند جایگاه حدودی کانون نابجا که سبب آریتمی PVC شده را نیز تشخیص دهد، کانون آریتمی PVC می‌تواند بطن راست، بطن چپ، دیواره بین بطنی یا نواحی ابتدایی آئورت باشد.

استفاده از هولتر برای تشخیص آریتمی پی وی سی

از آنجایی که نوار قلب تنها فعالیت الکتریکی قلب را برای یک مدت کوتاه (در حد چند دقیقه) ثبت می‌کند احتمال دارد آریتمی PVC مشاهده نشود، در این هنگام پزشک متخصص قلب از دستگاه دیگری به نام هولتر استفاده می‌کند. هولتر به قفسه سینه بیمار متصل می‌شود و فعالیت الکتریکی قلب را برای مدت زمان بیشتری ثبت می‌کند بنابراین؛ می‌تواند وجود هرگونه اختلال در ضربان طبیعی قلب را نشان دهد، علاوه بر آن مزیت دیگری که دارد این هست که می‌تواند شدت PVCها را نیز مشخص کند به همین خاطر دستگاه هولتر می‌تواند بسیار کاربردی‌تر از نوار قلب عمل کند البته اگر برای مدت زمان کافی دستگاه به قفسه سینه بیمار متصل باشد.

معمولاً در طول زمان 24 ساعت، نمی‌توان به نتایج هولتر اعتماد کرد، چون امکان دارد فرد در بعضی از روزها با PVC بیشتری نسبت به‌روزهای دیگر روبرو شود و یا حتی بعضی از روزها اصلاً PVC را تجربه نکند؛ بنابراین، بهتر است بیمار، هولتر را بین 48 تا 72 ساعت استفاده کند تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.

هولتر همچنین با نشان دادن نسبت تعداد PVCهای ایجاد شده به تعداد کل ضربان‌های قلب به پزشک در بررسی احتمال بروز نارسایی‌های قلبی کمک می‌کند، از طرف دیگر فرایند درمانی موردنیاز بیمار و یا میزان داروهای موردنیاز او با این روش کاملاً قابل‌تشخیص خواهد بود.

استفاده از اکوکاردیوگرافی در تشخیص آریتمی قلبی PVC

از آنجایی که آریتمی پی وی سی می‌تواند باعث فشار آمدن بر دهلیزها  و تغییر در ساختار قلب شود، به همین خاطر افراد باید حتماً از نظر سلامت ساختمان قلب بررسی شوند؛ بنابراین انجام اکوکاردیوگرافی دقیق و تخصصی برای فردی که به آریتمی پی وی سی مبتلا شده است، لازم است تا پزشک بداند که آیا آریتمی قلبی پی وی سی بر ساختار قلب تأثیر گذاشته است یا خیر. علاوه بر اکوکاردیوگرافی، گرفتن MRI قلبی نیز می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره ساختمان قلب در اختیار متخصص قلب و عروق قرار دهد. در اصل، یک پزشک متخصص قلب باتجربه، برای انتخاب یک روش درمانی صحیح و دقیق، حتماً گرفتن MRI قلبی را برای بیمار خود تجویز خواهد کرد.

درمان آریتمی پی وی سی

شدت آریتمی قلبی PVC در افراد مختلف، متفاوت است و به همین خاطر آریتمی قلبی PVC همیشه هم به درمان نیاز ندارد. اگر فرد پی وی سی‌های زیادی نداشته باشد و ساختمان قلب او سالم باشد از آنجایی که وضعیت فرد بحرانی نیست  نیازی به هیچ گونه اقدام درمانی نیست؛ اما این افراد بهتر است تحت نظر یک متخصص قلب و عروق باشند.

اما در بعضی افراد ضربان‌های زودرس کمی بیشتر است و افراد پی وی سی‌های بیشتری را تجربه می‌کنند، برای این افراد لازم است تا با دارودرمانی آریتمی قلبی PVC را به‌صورت کوتاه مدت کنترل کرد. داروهای مصرف‌شده برای این نوع آریتمی قلبی PVC، کم عارضه بوده و آسیب‌های جانبی ناچیزی در پی‌دارند.

اگر آریتمی قلبی PVC  بسیار شدید باشد، سبب ایجاد اختلال در عملکرد قلب می‌شود در این حالت فرد نیازمند درمان‌های کامل‌تری هست. اگر اقدام درمانی برای فرد صورت نگیرد، امکان دارد منجر به آریتمی‌های خطرناک‌تر و حتی ایست قلبی شود. بهترین درمان در این‌گونه شرایط انجام Radiofrequency Ablation یا RFA خواهد بود. این روش، عمدتاً برای از بین بردن کانون‌های آریتمی به کار می‌رود.

لیست داروهای درمانی آریتمی PVC

در درمان آریتمی پی وی سی معمولاً مصرف دارویی اولین و مطمئن‌ترین انتخاب است. از این رو لیستی از بهترین و رایج‌ترین داروهای درمانی آریتمی پی وی سی را در ادامه خواهید خواند: 

• آمیودارون (کوردارون، پاسرون)
• فلکاینید (تامبوکور)
• ایبوتیلید (کورورت)
• لیدوکائین (زایلوکائین)
• پروکائین آمید (پروکان، پروکانبید)
• پروپافنون (ریتمول)
• کینیدین
• توکائینید (تونوکارید)

آریتمی پی وی سی در کودکان

آریتمی PVC یا همان انقباضات زودرس بطنی علاوه بر اینکه در بزرگسالان اتفاق می‌افتد در کودکان نیز این آریتمی رخ می‌دهد و به دلیل ماهیتی که دارد برای والدین نگران کننده است. در ادامه علل، علائم و درمان آریتمی پی وی سی در کودکان را بررسی می‌کنیم.

آریتمی PVC (Premature Ventricular Contractions) یا انقباضات زودرس بطنی، نوعی اختلال ضربان قلب است که در آن بطن‌های قلب زودتر از زمان معمول منقبض می‌شوند. این وضعیت امکان دارد در کودکان نیز رخ دهد و به دلیل ماهیت آن می‌تواند نگرانی‌های زیادی را برای والدین ایجاد کند. در این ادامه به بررسی علل، علائم و مدیریت آریتمی PVC در کودکان می‌پردازیم.

علل آریتمی PVC در کودکان

آریتمی PVC در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از این دلایل عبارت‌اند از:

• عوامل ژنتیکی
• ناهنجاری‌های قلبی مادرزادی
• عفونت‌های ویروسی
• اثرات جانبی برخی داروها

علاوه بر موارد بالا، استرس و اضطراب نیز می‌توانند در بروز PVC  نقش داشته باشند.

علائم آریتمی PVC در کودکان

اغلب کودکانی که به آریتمی پی وی سی مبتلا هستند، علائم خاصی را نشان نمی‌دهند و حتی این آریتمی کاملاً به صورت تصادفی در هنگام معاینات روتین یا تست‌های قلبی مانند نوار قلب شناسایی می‌شود. علایم آریتمی PVC در کودکان شامل تپش قلب، سرگیجه، ضعف و در موارد نادر، درد قفسه سینه است. والدین باید به هرگونه تغییر ناگهانی در رفتار یا وضعیت جسمانی کودک توجه کنند.

درمان آریتمی PVC در کودکان

در اغلب مواقع آریتمی PVC در کودکان نیاز به درمان خاصی ندارد و خوش‌خیم است، با این وجود پزشک می‌تواند تصمیم به تحت نظر گرفتن کودک بگیرد تا مطمئن شود که این آریتمی به مشکلات جدی‌تری منجر نمی‌شود. در موارد نادری هم این آریتمی برای کودک علایم شدید ایجاد می‌کند که در این شرایط به درمان دارویی یا مداخلات پزشکی بیشتری نیاز است.

آیا آریتمی پی وی سی خطرناک است؟

اگر بیماری به موقع و در زمان مناسب توسط پزشک تشخیص داده شود، هیچ‌گونه خطری بیمار را تهدید نمی‌کند. با این حال باید دانست که مهم‌ترین خطری که برای فرد اتفاق می‌افتد نارسایی قلبی است که این عارضه هم در طولانی مدت و در صورت عدم رعایت تجویز پزشک اتفاق می‌افتد.

کلام پایانی

پی وی سی یا انقباضات زودرس بطنی، نوعی اختلال ریتم قلبی است که اغلب بدون دلیل مشخص رخ می‌دهد و با علائمی مانند تپش قلب، احساس ضربان اضافی و گاهی اوقات سرگیجه همراه است. عوامل مختلفی از جمله استرس، مصرف کافئین، الکل و برخی داروها می‌توانند احتمال بروز پی وی سی را افزایش دهند. تشخیص پی وی سی با استفاده از نوار قلب و هولتر مانیتورینگ انجام می‌شود و درمان آن بسته به شدت علائم و شرایط بیمار متفاوت است. در بسیاری از موارد، پی وی سی‌ها بی‌ضرر بوده و نیازی به درمان ندارند. اما در برخی موارد، نیاز به تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای ضد آریتمی یا حتی اقدامات درمانی دیگری است.

در نهایت، توصیه می‌شود افرادی که دچار علائم پی وی سی هستند، حتما به پزشک متخصص قلب مراجعه کنند تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنند. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان از عوارض احتمالی پی وی سی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.