آنژیوپلاستی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

با افزایش سن و به دلایلی مانند داشتن رژیم غذایی نامناسب، سیگار کشیدن، فشار خون بالا و دیابت، پلاک‌های چربی در دیواره‌های رگ‌ها تجمع می‌یابند. این پلاک‌ها باعث تنگ شدن یا مسدود شدن رگ‌ها شده و در نتیجه جریان خون به اندام‌ها و بافت‌های بدن کاهش می‌یابد. کاهش جریان خون به قلب می‌تواند باعث درد قفسه سینه، حمله قلبی و در موارد شدیدتر نارسایی قلبی شود. در این مقاله به بررسی چیستی آنژیوپلاستی، کاربرد، نحوه انجام آن و همچنین عوارض ناشی از انجام آن می‌پردازیم. 

آنژیوپلاستی چیست؟

آنژیوپلاستی، روشی درمانی است که برای بازگرداندن جریان خون به عروق تنگ یا مسدود شده به کار می‌رود. این روش که به عنوان مداخله عروق کرونر از طریق پوست نیز شناخته می‌شود، به کمک یک بالون کوچک و گاهی اوقات یک استنت (لوله توری) انجام می‌شود. به صورت کلی این روش امروزه طرفداران بسیاری نسبت به جراحی پیدا کرده است. در مقایسه با جراحی قلب باز، آنژیوپلاستی روشی کم تهاجمی‌تر است و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد. در ادامه با مراقبت‌های قبل و بعد این روش درمانی آشنا می‌شویم. 

کاربرد آنژیوپلاستی برای چه بیماری‌هایی است؟

در بخش قبلی متن به این مسئله اشاره کردیم که آنژیوپلاستی روشی است که برای بازگرداندن جریان خون در رگ‌های تنگ یا مسدود شده به کار می‌رود. این روش معمولاً برای درمان بیماری‌هایی که به دلیل تجمع پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها ایجاد می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلاک‌ها می‌توانند به مرور زمان باعث تنگ شدن رگ‌ها شده و در نهایت جریان خون را مسدود کنند. در واقع با انجام آنژیوپلاستی، پلاک‌ها از بین رفته و مجرای رگ باز می‌شود تا خون به راحتی جریان یابد. به صورت کلی بیماری‌هایی که از طریق آنژیوپلاستی درمان می‌شوند شامل موارد زیر هستند: 

• بیماری عروق کرونر (CAD): رایج‌ترین کاربرد آنژیوپلاستی برای درمان بیماری عروق کرونر است. در این بیماری، رگ‌های قلب تنگ شده و خون‌ رسانی به عضله قلب کاهش می‌یابد. این وضعیت می‌تواند باعث درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس و در موارد شدیدتر حمله قلبی شود. آنژیوپلاستی در واقع با بازکردن رگ‌های قلب از این وضعیت جلوگیری می‌کند.
• بیماری عروق محیطی: این بیماری باعث تنگ شدن رگ‌های پاها و بازوها می‌شود و می‌تواند منجر به درد، گرفتگی عضلات، زخم و در موارد شدیدتر قطع عضو شود. آنژیوپلاستی می‌تواند به بهبود جریان خون در این رگ‌ها کمک کند.
• تنگی شریان‌های کاروتید: شریان‌های کاروتید خون را به مغز می‌رسانند. تنگ شدن این شریان‌ها می‌تواند باعث سکته مغزی شود. از این رو آنژیوپلاستی می‌تواند به باز کردن این شریان‌ها و کاهش خطر سکته مغزی کمک کند.
• انسداد شریان‌های کلیوی: شریان‌های کلیوی، خون را به کلیه‌ها می‌رسانند. انسداد این شریان‌ها می‌تواند به بیماری کلیوی مزمن و فشار خون بالا منجر شود. آنژیوپلاستی می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را بهبود ببخشد و از انسداد شریان‌ها جلوگیری کند. 

آنژیوپلاستی چگونه انجام می‌شود؟

بیمارانی که پس از تشخیص پزشک، بایستی آنژیوپلاستی انجام دهند، معمولا به دنبال این هستند که بدانند این روش درمانی چگونه انجام می‌شود و چند مرحله دارد. به صورت کلی در این روش، با استفاده از یک بالون کوچک و گاهی اوقات یک استنت، پلاک‌های چربی که باعث انسداد رگ شده‌اند، به دیواره رگ فشار داده شده و مسیر برای جریان خون باز می‌شود. مراحل کلی انجام آنژیوپلاستی معمولا شامل موارد زیر است: 

آماده‌سازی بیمار

قبل از انجام عمل، بیمار تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی قرار می‌گیرد. همچنین، داروهایی برای رقیق شدن خون به بیمار داده می‌شود تا از لخته شدن خون در حین عمل جلوگیری شود. همچنین بیمار بایستی از نظر جسمی و روحی در آمادگی کامل باشد.

دسترسی به رگ

یک برش کوچک در ناحیه کشاله ران یا مچ دست ایجاد می‌شود. سپس یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر از طریق این برش وارد رگ شده و به سمت قلب هدایت می‌شود. کاتتر مانند یک لوله کوچک است که به پزشک اجازه می‌دهد تا ابزارهای دیگر را به داخل رگ هدایت کند.

آنژیوگرافی

قبل از باد کردن بالون، یک ماده حاجب به داخل کاتتر تزریق می‌شود. این ماده حاجب در اشعه ایکس قابل مشاهده است و به پزشک کمک می‌کند تا رگ‌های قلب را به صورت واضح روی مانیتور مشاهده کند. این مرحله آنژیوگرافی نامیده می‌شود. در واقع با استفاده از آنژیوگرافی، پزشک می‌تواند محل دقیق انسداد در رگ را شناسایی کند.

باد کردن بالون

پس از شناسایی محل انسداد، بالونی که در انتهای کاتتر قرار دارد، باد می‌شود. فشار بادکنک باعث می‌شود که پلاک‌های چربی به دیواره رگ فشار داده شده و فضای بیشتری برای جریان خون ایجاد شود. این مرحله شبیه به باد کردن یک بادکنک در داخل یک لوله باریک است.

قرار دادن استنت (در صورت نیاز)

در بسیاری از موارد، پس از باد کردن بالون، یک استنت (لوله توری بسیار کوچک) در محل انسداد قرار داده می‌شود. استنت به عنوان یک داربست عمل کرده و از بسته شدن مجدد رگ جلوگیری می‌کند. استنت‌ها معمولاً از جنس فلز یا پلیمر ساخته شده‌اند و با دارو پوشیده شده‌اند تا از رشد مجدد پلاک جلوگیری کنند.

پایان عمل 

پس از انجام مراحل فوق، بالون خالی شده و کاتتر از بدن خارج می‌شود. محل برش بسته شده و بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود. در ادامه مقاله به بررسی مراقبت‌های پس از عمل آنژیوپلاستی می‌پردازیم. 

مراقبت‌های قبل از آنژیوپلاستی

قبل از انجام آنژیوپلاستی، پزشک متخصص معمولا دستورالعمل‌های خاصی را برای آماده‌سازی بیمار ارائه خواهد داد. این دستورالعمل‌ها ممکن است شامل انجام آزمایش‌های خون و نوار قلب، ناشتا بودن به مدت مشخص قبل از عمل، قطع برخی داروها مانند داروهای رقیق‌کننده خون، اطلاع دادن به پزشک در مورد تمام داروها و مکمل‌های غذایی مصرفی باشد. همچنین رعایت سایر نکات بهداشتی می‌تواند در روند عمل تاثیرگذار باشد. معمولا قبل از عمل از بیمار خواسته می‌شود استحمام کند و ناحیه‌ای که قرار است برش در آن ایجاد شود را تمیز کند. رعایت دقیق این دستورالعمل‌ها به موفقیت عمل و بهبودی سریع‌تر شما کمک خواهد کرد.

در مورد تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی بیش‌تر بخوانید.

مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی 

پس از انجام عمل آنژیوپلاستی، رعایت مراقبت‌های ویژه برای بهبودی سریع و جلوگیری از عوارض بسیار اهمیت دارد. همان‌گونه که پیش از عمل لازم است اقداماتی انجام شود تا روند عمل به خوبی طی شود، پس از پایان عمل آنژیوپلاستی نیز لازم است بیمار مواردی را رعایت کند. برخی از این مراقبت‌ها شامل موارد زیر هستند: 

• استراحت کافی: در روزهای اولیه پس از عمل، استراحت کامل در بستر توصیه می‌شود.به تدریج و با مشورت پزشک، بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد. البته در نظر داشته باشید که از انجام فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• مصرف داروهای تجویز شده: مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک برای جلوگیری از لخته شدن خون بسیار اهمیت دارد. برای کنترل سطح کلسترول خون و جلوگیری از تشکیل مجدد پلاک در رگ‌ها، مصرف داروهای کاهش‌دهنده کلسترول ضروری است. به صورت کلی توصیه می‌کنیم تمام داروهای تجویز شده را تا زمان بهبودی کامل، مصرف کنید.
• داشتن رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای کم‌چرب، کم‌نمک و سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به بهبود سلامت قلب کمک می‌کند. همچنین توصیه می‌کنیم از مصرف مواد غذایی مانند چربی‌های اشباع شده، کلسترول بالا، قندهای ساده و نمک زیاد خودداری کنید.

عوارض عمل آنژیوپلاستی 

آنژیوپلاستی به طور کلی یک عمل ایمن و موثر است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری، عوارضی نیز به همراه دارد. این عوارض معمولاً خفیف هستند و با مراقبت‌های مناسب قابل مدیریت هستند. با این حال، آگاهی از این عوارض به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، به موقع به پزشک خود مراجعه کنید. برخی از این عوارض شامل موارد زیر هستند: 

خونریزی در محل ورود کاتتر

شایع‌ترین عارضه آنژیوپلاستی، معمولا خونریزی در محل ورود کاتتر (معمولاً در کشاله ران یا مچ دست) است. علت ایجاد این خون‌ریزی می‌تواند به برشی که برای ورود کاتتر انجام می‌شود ربط داشته باشد. یک برش کوچک در رگ برای ورود کاتتر می‌تواند باعث خونریزی شود/ کبودی، تورم و درد در محل برش معمولا از علائم خونریزی به شمار می‌رود. 

تشکیل لخته خون 

تشکیل لخته خون در محل انجام عمل یا در رگ‌های دیگر یکی دیگر از عوارض احتمالی آنژیوپلاستی است. آسیب به دیواره داخلی رگ یا کند شدن جریان خون می‌تواند باعث تشکیل لخته شود. از علائم بروز لخته خون در محل عمل، درد قفسه سینه، تنگی نفس، ضعف، بی حسی یا گزگز در اندام‌ها می‌تواند باشد. 

عوارض ناشی از بیهوشی 

برخی از بیماران ممکن است دچار عوارض ناشی از بیهوشی شوند. عوارضی مانند تهوع، استفراغ، سردرد و گیجی ممکن است پس از بیهوشی رخ دهد. علت بروز این عوارض تاثیر داروهای بیهوشی بر بدن بیمار است که معمولا با گذشت زمان و مصرف داروهای ضد تهوع از بین می‌رود.

کلام پایانی 

در این متن با عمل آنژیوپلاستی، کاربرد آن، نحوه انجام و عوارض آن آشنا شدیم. دانستیم که آنژیوپلاستی یک روش درمانی برای بازگرداندن جریان خون در رگ‌های تنگ یا مسدود شده است. این روش نسبت به جراحی باز، مورد استفاده بیش‌تر بیماران قرار گرفته و غیر تهاجمی است. در هر صورت بیمارانی که علائم بروز مسدود شدن رگ‌های عروق کرونر در آن‌ها مشاهده می‌شود، لازم است برای تشخیص به پزشک مراجعه کرده و مراحل درمان خود را آغاز کنند. دکتر لعبت رضائیان متخصص قلب و عروق، با سال‌ها تجربه و تخصص در امر تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی، در مسیر انجام عمل آنژیوپلاستی همراه شما هستند و تمام دستورالعمل‌ها و موارد لازم را به شما ارائه خواهند داد.