آنژیوپلاستی قلب چیست؟ مراحل، کاربردها و عوارض

وقتی شریان‌های قلب به دلیل تجمع پلاک‌های چربی دچار تنگی یا انسداد می‌شوند، جریان خون به عضله قلب کاهش می‌یابد و این حالت می‌تواند زمینه‌ساز درد قفسه سینه، تنگی نفس یا حتی حمله قلبی شود. در چنین شرایطی، یکی از روش‌های مؤثر برای باز کردن این رگ‌های مسدود، آنژیوپلاستی است. آنژیوپلاستی یک روش درمانی کم ‌تهاجمی است که به کمک ابزارهای دقیق پزشکی، بدون نیاز به جراحی باز قلب، باعث بهبود جریان خون در عروق کرونری می‌شود. این روش معمولا زمانی انجام می‌شود که شریان‌های قلب در آنژیوگرافی دچار گرفتگی شدید تشخیص داده شوند یا در موارد اضطراری مانند سکته قلبی خاموش، نیاز فوری به باز کردن رگ وجود داشته باشد. لازم است بیمار پیش از انجام این روش به صورت دقیق‌ از روند انجام آنژیوپلاستی، کاربردهای آن، مراقبت‌های قبل و بعد از عمل و همچنین نکاتی که پزشک مورد نظر ارائه می‌دهد، آگاهی کامل کسب کند. دکتر لعبت رضائیان، متخصص قلب و عروق، با تجربه‌ی ارزشمند خود در تشخیص و درمان بیماری‌های کرونری، یکی از پزشکانی هستند که می‌توانید با اطمینان به ایشان مراجعه کنید و بهترین روش را برای درمان خود انتخاب کنید.

آنژیوپلاستی (بالون زدن) چیست؟

آنژیوپلاستی (Angioplasty)، که به‌طور غیررسمی با نام بالون‌ زدن هم شناخته می‌شود، یک روش درمانی کم‌تهاجمی است که برای باز کردن شریان‌هایی به‌کار می‌رود که به دلیل تجمع پلاک‌های چربی دچار تنگی یا انسداد شده‌اند. در این روش، پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را از طریق رگ خونی وارد بدن می‌کند. در نوک این کاتتر، بالونی کوچک قرار دارد که پس از رسیدن به محل تنگی، برای چند ثانیه باد می‌شود. این عمل باعث فشرده شدن پلاک‌ها به دیواره شریان و گشاد شدن مسیر عبور خون می‌شود. آنژیوپلاستی بیشتر در مواردی انجام می‌شود که تنگی یا انسداد عروق کرونری باعث بروز علائمی مثل درد قفسه سینه، تنگی نفس یا سکته قلبی خاموش شده باشد. در بسیاری از موارد، برای پیشگیری از انسداد مجدد، یک فنر فلزی کوچک به نام استنت نیز در محل تنگی قرار داده می‌شود. به این ترتیب، جریان خون به حالت طبیعی بازمی‌گردد و احتمال بروز مجدد علائم قلبی کاهش می‌یابد.

 آنژیوپلاستی برای چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

آنژیوپلاستی (Angioplasty) روشی موثر و کم‌ دردسر است که برای باز کردن رگ‌های باریک یا مسدود شده استفاده می‌شود تا جریان خون به حالت طبیعی برگردد. این روش بیش‌تر برای درمان مشکلاتی به کار می‌رود که ناشی از رسوب چربی و رسوبات در دیواره عروق هستند و مانع عبور آزادانه خون می‌شوند. وقتی خون به اندازه کافی به اندام‌ها نرسد، عملکرد آن‌ها مختل شده و مشکلات جدی به وجود می‌آید. آنژیوپلاستی کمک می‌کند تا این موانع کنار زده شده و سلامت بدن حفظ شود. بیماری‌هایی که معمولا با این روش درمان می‌شوند عبارت‌اند از:

بیماری عروق کرونر (CAD)

شایع‌ترین مورد استفاده از آنژیوپلاستی مربوط به بیماری عروق کرونر است. در این بیماری، شریان‌های قلب به دلیل گرفتگی، خون‌رسانی به عضله قلب کاهش می‌یابد و باعث علائمی مثل درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شود. آنژیوپلاستی جریان خون را به قلب بازمی‌گرداند و از آسیب‌های جدی پیشگیری می‌کند.

بیماری عروق محیطی (Peripheral Artery Disease – PAD)

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌های چربی در شریان‌های محیطی تجمع می‌کنند و موجب باریک یا مسدود شدن آن‌ها می‌شوند. کاهش جریان خون در این اندام‌ها می‌تواند باعث درد هنگام راه رفتن، احساس سنگینی، بی‌حسی و زخم‌های دیر‌بهبود شود. آنژیوپلاستی با باز کردن این رگ‌ها، خون‌رسانی به بافت‌های آسیب‌ دیده را احیا کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.

انسداد شریان‌های کلیوی (Renal Artery Stenosis)

تنگی یا انسداد در شریان‌هایی که خون را به کلیه‌ها می‌رسانند، ممکن است موجب کاهش عملکرد کلیه و بروز فشار خون مقاوم به درمان شود. این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های عروقی سیستمیک شایع‌تر است. آنژیوپلاستی با باز کردن این رگ‌ها، به بهبود جریان خون در کلیه‌ها، کنترل بهتر فشار خون و پیشگیری از نارسایی کلیوی کمک می‌کند.

تنگی عروق سابکلاوین (Subclavian Artery Stenosis)

شریان‌های سابکلاوین در دو طرف بدن قرار دارند و وظیفه آن‌ها رساندن خون غنی از اکسیژن از قلب به بازوها و بخشی از مغز (از طریق شاخه‌ای به نام شریان ورتبرال) است. وقتی که این شریان‌ها دچار تنگی یا گرفتگی شوند، جریان خون به بازو یا حتی مغز کاهش پیدا می‌کند. در این شرایط، اگر تنگی شدید باشد یا علائم بیمار آزاردهنده شوند، ممکن است پزشک روش درمانی‌ای به نام آنژیوپلاستی را پیشنهاد دهد. در این روش، با استفاده از یک لوله باریک (کاتتر) که از طریق شریان وارد بدن می‌شود، یک بادکنک کوچک در محل تنگی باد می‌شود تا رگ باز شود. در بسیاری از موارد، استنت (یک توری فلزی کوچک) نیز در محل قرار می‌گیرد تا از بسته شدن مجدد رگ جلوگیری شود.

آمادگی‌های لازم قبل از آنژیوپلاستی

قبل از انجام آنژیوپلاستی، پزشک متخصص معمولا دستورالعمل‌های خاصی را برای آماده‌سازی بیمار ارائه خواهد داد. این دستورالعمل‌ها ممکن است شامل انجام آزمایش‌های خون و نوار قلب، ناشتا بودن به مدت مشخص قبل از عمل، قطع برخی داروها مانند داروهای رقیق‌کننده خون و مواردی از این قبیل باشد. معمولا قبل از عمل از بیمار خواسته می‌شود استحمام کند و ناحیه‌ای که قرار است برش در آن ایجاد شود را تمیز کند. رعایت دقیق این دستورالعمل‌ها به موفقیت عمل و بهبودی سریع‌تر شما کمک خواهد کرد. برخی از اصلی‌ترین آمادگی‌های لازم قبل از انجام آنژیوپلاستی عبارت‌اند از: 

• حمام کردن شب قبل از عمل
• اصلاح موهای زائد کشاله ران و دست راست
• پرهیز از خوردن و آشامیدن ۶ تا ۱۲ ساعت پیش از عمل
• مصرف داروهای معمول ساعت ۶ صبح با کمی آب (به‌جز داروهای خاص)
• قطع وارفارین با نظر پزشک از ۴ تا ۵ روز قبل
• خودداری از مصرف داروهای قند خون صبح عمل
• انجام آزمایش خون، نوار قلب و عکس قفسه سینه
• عدم استفاده از زیورآلات، آرایش، لاک ناخن و دندان مصنوعی
• اطلاع به پزشک در صورت سابقه بیماری کلیوی
• اطلاع از حساسیت به ماده حاجب
• شروع داروی پلاویکس طبق دستور پزشک قبل از استنت‌گذاری

مراحل انجام آنژیوپلاستی 

وقتی پزشک تشخیص می‌دهد که آنژیوپلاستی راه‌حل مناسبی برای درمان بیماری‌های مربوط به عروق قلب شما است، احتمالا دوست دارید بدانید این فرایند دقیقا چطور انجام می‌شود و چه مراحلی دارد. در واقع، آنژیوپلاستی روشی کم‌تهاجمی است که با کمک ابزارهای ظریف، مسیر رگ‌های مسدود شده را باز می‌کند تا جریان خون بهبود یابد. در ادامه، مراحل اصلی این روش تشخیصی و درمانی را بررسی کرده‌ایم: 

دسترسی به رگ مسدود شده

پس از آماده کردن کامل بیمار و اگاه کردن وی از روند انجام آنژیوپلاستی، پزشک یک برش بسیار کوچک، معمولا در ناحیه کشاله ران یا مچ دست ایجاد می‌کند. سپس از طریق این برش، یک لوله نازک و منعطف به نام کاتتر وارد رگ می‌شود و به سمت قلب هدایت می‌شود. این کاتتر حکم مسیری امن و دقیق را دارد که پزشک با استفاده از آن می‌تواند ابزارهای لازم را به محل انسداد برساند.

تزریق ماده حاجب برای مشخص شدن رگ

قبل از هر اقدامی، پزشک یک ماده رنگی خاص را از طریق کاتتر به داخل رگ تزریق می‌کند. این ماده در تصویر اشعه ایکس به خوبی دیده می‌شود و به پزشک امکان می‌دهد مسیر عروق و محل دقیق گرفتگی را روی مانیتور مشاهده کند. این مرحله که آنژیوگرافی قلب نام دارد، به عنوان یک نقشه راه عمل می‌کند و تمام حرکات بعدی را هدایت می‌کند.

بازکردن مسیر بسته شده و باد کردن بالون

وقتی محل انسداد مشخص شد، بالونی کوچک که در انتهای کاتتر قرار دارد، به آرامی باد می‌شود. این فشار ملایم باعث می‌شود پلاک‌های چربی که رگ را تنگ کرده‌اند به دیواره رگ فشرده شوند و فضای عبور خون باز شود. تصور کنید که داخل یک لوله باریک، یک بادکنک کوچک را باد می‌کنید تا مسیر باز شود؛ دقیقاً همین اتفاق در داخل رگ شما می‌افتد.

قرار دادن استنت (در صورت نیاز)

در بسیاری از موارد، پس از باد کردن بالون، یک استنت (لوله توری بسیار کوچک) در محل انسداد قرار داده می‌شود. استنت به عنوان یک داربست عمل کرده و از بسته شدن مجدد رگ جلوگیری می‌کند. استنت‌ها معمولا از جنس فلز یا پلیمر ساخته شده‌اند و با دارو پوشیده شده‌اند تا از رشد مجدد پلاک جلوگیری کنند. پس از انجام تمامی این مراحل، بالون خالی شده و کاتتر از بدن خارج می‌شود. محل برش بسته شده و بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود. 

در مورد تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی بیش‌تر بخوانید.

مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی 

پس از انجام عمل آنژیوپلاستی، رعایت مراقبت‌های ویژه برای بهبودی سریع و جلوگیری از عوارض بسیار اهمیت دارد. همان‌گونه که پیش از عمل لازم است اقداماتی انجام شود تا روند عمل به خوبی طی شود، پس از پایان عمل آنژیوپلاستی نیز لازم است بیمار مواردی را رعایت کند. برخی از این مراقبت‌ها شامل موارد زیر هستند: 

• استراحت کافی: در روزهای اولیه پس از عمل، لازم است به اندازه کافی استراحت داشته باشید.به تدریج و با مشورت پزشک، بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد. البته در نظر داشته باشید که از انجام فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام با وزن زیاد، خودداری کنید.
• مصرف داروهای تجویز شده: مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک برای جلوگیری از لخته شدن خون بسیار اهمیت دارد. برای کنترل سطح کلسترول خون و جلوگیری از تشکیل مجدد پلاک در رگ‌ها، مصرف داروهای کاهش‌ دهنده کلسترول ضروری است. به صورت کلی توصیه می‌کنیم تمام داروهای تجویز شده را تا زمان بهبودی کامل، مصرف کنید.
• داشتن رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای کم‌ چرب، کم‌ نمک و سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به بهبود سلامت قلب کمک می‌کنند. همچنین توصیه می‌کنیم از مصرف مواد غذایی مانند چربی‌های اشباع شده، کلسترول بالا، قندهای ساده و نمک زیاد خودداری کنید.
•  داشتن فعالیت‌های سبک و پیاده‌روی منظم: انجام فعالیت‌های سبک برای بازگشتن به حالت عادی مانعی ایجاد نمی‌کند. با ۵ دقیقه پیاده‌روی روزانه شروع کنید و به‌ مرور زمان آن را تا ۳۰–۳۵ دقیقه در روز افزایش دهید.

عوارض عمل آنژیوپلاستی 

آنژیوپلاستی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای باز کردن رگ‌های قلبی مسدود شده است و در بیشتر موارد بدون مشکل خاصی انجام می‌شود. با این حال، مانند هر عمل پزشکی دیگر، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد. شناخت این عوارض به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز علائم نگران‌ کننده، سریع‌تر اقدام کنید و جلوی مشکلات جدی را بگیرید. بیشتر این عوارض قابل کنترل هستند و در صورت پیگیری به‌ موقع، خطری متوجه سلامت شما نخواهد بود. برخی از شایع‌ترین این عوارض عبارت‌اند از:

• خونریزی یا کبودی در محل ورود کاتتر
• تشکیل لخته خون
• عوارض ناشی از داروهای آرام‌بخش یا بی‌حسی
• آسیب به دیواره داخلی رگ
• واکنش حساسیتی به ماده حاجب
• سکته مغزی (در موارد نادر)
• نارسایی موقت کلیه
• بی‌نظمی در ضربان قلب (آریتمی)
• درد قفسه سینه پس از عمل
• عفونت در محل ورود کاتتر

کلام پایانی 

آنژیوپلاستی یک روش درمانی برای بازگرداندن جریان خون در رگ‌های تنگ یا مسدود شده است. این روش نسبت به جراحی باز، مورد استفاده بیش‌تر بیماران قرار گرفته و غیر تهاجمی است. در هر صورت بیمارانی که علائم بروز مسدود شدن رگ‌های عروق کرونر در آن‌ها مشاهده می‌شود، لازم است برای تشخیص به پزشک مراجعه کرده و مراحل درمان خود را آغاز کنند. دکتر لعبت رضائیان متخصص قلب و عروق، با سال‌ها تجربه و تخصص در امر تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی، در مسیر انجام عمل آنژیوپلاستی همراه شما هستند و تمام دستورالعمل‌ها و موارد لازم را به شما ارائه خواهند داد. 

سوالات متداول