بیماری عروق محیطی : علت، علائم، تشخیص و درمان آن!

بیماری عروق محیطی وضعیتی است که در نتیجه باریک شدن یا انسداد عروق در ناحیه پا رخ می‌دهد. بیشتر بیماری ناشی از “آترواسکلروز” است که به آن تصلب شرایین می‌گویند که به دلیل تجمع چربی و کلسترول در دیواره داخلی رگ‌ها ایجاد می‌شود. احتمال بروز آن در مردان بیشتر از زنان است. علاوه بر عوامل جنسیتی، اعتیاد به سیگار و عوامل ژنتیکی نیز در بروز این بیماری موثر است. بیماری شریانی محیطی با انسداد و باریک شدن پس از سفت شدن رگ‌های پا ظاهر می‌شود. در حالی که آترواسکلروز در ابتدا هیچ علامتی را نشان نمی‌دهد، ممکن است خود را با مشکلات راه رفتن و درد در مراحل پیشرفته نشان دهد.

بیماری عروق محیطی چیست؟

سرخرگ‌هایی که خون پمپ شده از قلب را به تمام بافت‌ها و اندام‌های دیگر (مغز، پاها، بازوها، همه اندام‌های شکم) حمل می‌کنند، به طور کلی شریان‌های محیطی نامیده می‌شوند. بیماری عروق محیطی به شرایط باریک شدن رگ‌ها به دلیل سخت شدن شریان‌ها (آترواسکلروز) گفته می‌شود که اغلب به دلیل رسوب چربی اضافی بین دیواره‌های عروق و در نتیجه ناتوانی در رساندن خون کافی به ناحیه تغذیه شده ایجاد می‌شود. این بیماری‌ به کندی رشد می‌کند، اما با ایجاد مشکلات مختلف، قسمت‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. سیاهرگ‌هایی که بیشتر تحت تاثیر این وضعیت قرار می‌گیرند، ورید ژوگولار و شریان‌هایی هستند که به کلیه‌ها، روده‌ها و پاها می‌روند.

چه چیزی باعث بیماری عروق محیطی می‌شود؟

مهم‌ترین علت انسداد عروق محیطی که تحت تأثیر عوامل مختلف رخ می‌دهد را می‌توان تصلب شرایین نشان داد. اما تصلب شرایین که یک علت مهم است، تنها یکی از علل این بیماری است. جدا از این، دلایل زیادی می‌تواند وجود داشته باشد. علت‌های دیگر عبارتند از: فشار خون بالا، سیگار کشیدن، عدم تعادل کلسترول، دیابت، کم تحرکی و کهولت سن. این‌ها عواملی هستند که باعث انسداد عروق محیطی می‌شوند.

علائم بیماری عروق محیطی چیست؟

متأسفانه در مرحله اولیه بیماری نمی‌توان علائمی را پیدا کرد. این بیماران را می‌توان در طول معاینه فیزیکی معمول تشخیص داد، معمولاً زمانی که برای مشکل سلامتی دیگری با پزشک مشورت می‌کنند. هنگامی که بیمار شروع به نشان دادن علائم می‌کند، ابتدا لنگش متناوب دیده می‌شود. لنگش متناوب ایجاد درد شدید به خصوص در ناحیه ساق پا در هنگام راه رفتن در مسافت معینی است و بیمار به دلیل این درد مجبور به توقف است.

درد با استراحت کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود و پس از مدتی پس از شروع راه رفتن بیماران، درد دوباره عود می‌کند. این درد در ساق پا سریع‌تر ایجاد می‌شود، به خصوص با راه رفتن سریع، راه رفتن در سربالایی یا بالا رفتن از پله‌ها. علت اصلی درد ساق پا، افزایش نیاز به اکسیژن سلول‌های ماهیچه‌های ساق پا با راه رفتن است، اما به دلیل تنگ شدن شریان‌های پا، نمی‌توان مقدار خون تمیز سرشار از اکسیژن را که به سلول‌ها ارائه می‌شود، افزایش داد.

با پیشرفت بیماری، مسافت پیاده روی بیمار به تدریج کاهش می‌یابد. بیمار درد شدید را در فاصله کمتری توصیف می‌کند. در مرحله بعد، بیمار اظهار می‌کند که حتی زمانی که در حال استراحت است درد دارد. این دردها معمولاً هنگام خوابیدن به پشت در شب شدیدتر می‌شوند. ممکن است سردی، لرز، تغییر رنگ و بی حالی در پاها وجود داشته باشد. در مراحل پایانی، ممکن است باز شدن زخم و قانقاریا در انگشتان پا ایجاد شود. به این مراحل ایسکمی بحرانی اندام می‌گویند.

سایر علائم بیماری عروق محیطی

علائم بیماری عروق محیطی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

• ضعف در عضلات پا
• بی حسی در کل ناحیه پا
• تغییر رنگ که در پاها قابل مشاهده است.
• ضخیم شدن ناخن‌های پا
• ایجاد زخم باز در ناحیه پا
• بیماری قانقاریا که از ناحیه ساق پا شروع می‌شود و تا انگشتان پا پیش می‌رود.

همچنین این احتمال وجود دارد که علائم فوق در سایر بیماری‌ها نیز دیده شود. با این حال، برای افرادی که با این علائم مواجه می‌شوند مهم است که از نظر تشخیص زودهنگام بیماری بدون تاخیر با پزشک مشورت کنند.

تشخیص بیماری شریان محیطی

بیماری شریانی محیطی را می‌توان به راحتی با یک معاینه ضربان قلب ساده که در شرایط مطب انجام می‌شود و با اندازه گیری فشار خون تشخیص داد. اگر در نتیجه معاینه تصور شود که بیماری شریان محیطی وجود دارد، می‌توان با سونوگرافی داپلر رنگی و توموگرافی کامپیوتری پزشکی، تشخیص را تایید کرد و برای درمان برنامه ریزی کرد. شکایات ناشی از انسداد شریان‌های پا را می‌توان با سایر بیماری‌ها مانند فتق دیسک و درد عضلانی اشتباه گرفت. مشکلات موجود در وریدها همچنین می‌تواند انسداد شریان‌ها را بپوشاند و باعث نادیده گرفتن آنها شود.

بیشتر مطالعه کنید: خطرناک ترین بیماری قلبی

درمان شریان محیطی

مداخله یا جراحی فوری نباید بر روی هر بیمار با تشخیص بیماری شریانی محیطی انجام شود. اول از همه باید تغییراتی در سبک زندگی مانند ورزش، رژیم غذایی، ترک سیگار ایجاد کرد. داروهای کاهش دهنده کلسترول باید در هر بیمار مبتلا به بیماری شریانی محیطی با یا بدون شکایت شروع شود. بیمارانی که شکایت دارند باید از داروهای رقیق کننده خون شروع شود، در صورت بالا بودن فشار خون باید با دارو کنترل شود، اگر سطح قند کنترل نشده و بالا بود، در صورت لزوم با انسولین باید کاهش یابد.

به این ترتیب بیمار در صورت امکان حداقل 6 ماه تحت پیگیری و درمان قرار می‌گیرد و در صورت کاهش شکایات و علائم  پیگیری و درمان با دارو ادامه می‌یابد. اگرچه با دارو امکان بهبودی کامل بیماری وجود ندارد، اما احتمال بازگشت شکایات وجود دارد. مهم‌تر از همه، می‌توان از پیشرفت مشکل فعلی جلوگیری کرد.

جراحی بسته (اندوواسکولار) 

تقریباً 90 درصد بیماران شریان محیطی را می‌توان با روش بسته آنژیوگرافی آندوواسکولار درمان کرد. در نتیجه ارزیابی دقیق و سه بعدی توموگرافی کامپیوتری دارویی، مشخص می‌شود که بیماری کدام عروق و کدام مناطق را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه عمل انجام شده از طریق کشاله ران، انسداد عروق را می‌توان با بالون یا استنت دارویی درمان کرد.

جراحی باز بیماری عروق‌محیطی

با توجه به محل گرفتگی وریدها، نواحی شکم، کشاله ران، زانو یا زیر زانو باز می‌شوند و با وریدها یا وریدهای مصنوعی که از پای خود بیمار گرفته می‌شود، عمل بای‌پس انجام می‌شود تا خون به خارج از ناحیه انسداد منتقل شود. در صورت باز شدن ناحیه شکم، معمولاً 7-5 روز بستری در بیمارستان کافی است و برای عمل‌هایی که روی کشاله ران، زانو و ناحیه تحتانی زانو انجام می‌شود، 2 تا 3 روز بستری در بیمارستان لازم است. پس از آن، بیمار می‌تواند در مدت کوتاهی بهبود یابد و بدون هیچ مشکلی به کار یا زندگی عادی خود بازگردد.