چرا دچار تپش قلب می‌شویم؟

تپش قلب یا احساس ضربان سریع، نامنظم یا شدید قلب یکی از شایع‌ترین علائم قلبی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. گاهی تپش قلب یک واکنش طبیعی به استرس، اضطراب یا فعالیت بدنی است. اما در برخی موارد می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی قلبی یا اختلالات تیروئید باشد. تشخیص دقیق علت تپش قلب و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا سلامت قلب مستقیما با کیفیت زندگی و انرژی روزمره افراد مرتبط است. اگر شما هم دچار تپش قلب مکرر یا شدید هستید، مراجعه به یک متخصص قلب و عروق باتجربه ضروری است. در این زمینه، دکتر لعبت رضاییان با سال‌ها تجربه در تشخیص و درمان اختلالات قلبی، می‌تواند با بررسی دقیق و ارائه برنامه درمانی تخصصی، شما را به مسیر سلامت قلب بازگرداند. با دانستن علت‌های تپش قلب و اقدامات پیشگیرانه، می‌توان از عوارض جدی جلوگیری کرد و زندگی پرانرژی و سالم‌تری داشت.

تپش قلب چیست؟

تپش قلب، که در اصطلاح پزشکی به آن Palpitations گفته می‌شود، به احساس ضربان سریع، شدید یا نامنظم قلب اشاره دارد. برخی از افراد تپش قلب را به شکل ضربان تند، لرزش در قفسه سینه یا حس پرش قلب تجربه می‌کنند. تپش قلب طبیعی واکنش بدن به استرس، اضطراب، ورزش شدید، مصرف کافئین یا داروهای محرک است و معمولا خطری ندارد. تپش قلب غیرطبیعی معمولا ناشی از آریتمی، بیماری‌های قلبی، اختلالات تیروئید یا مشکلات فشار خون است و نیاز به بررسی پزشکی دارد. تشخیص صحیح نوع تپش قلب اهمیت بالایی دارد، زیرا تپش‌های غیرطبیعی می‌توانند به عوارض جدی مانند سکته قلبی یا نارسایی قلبی منجر شوند.

علت تپش قلب ناگهانی چیست؟

تپش قلب ناگهانی می‌تواند تنها چند ثانیه طول بکشد یا برای چند دقیقه ادامه یابد. در برخی افراد بی‌خطر است، اما در دیگران می‌تواند نشانه اختلال در عملکرد قلب یا سیستم عصبی بدن باشد. برخی از مهم‌ترین دلایل ایجاد تپش قلبی ناگهانی عبارتند از:

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب از شایع‌ترین دلایل بروز تپش قلب ناگهانی هستند. زمانی که فرد دچار استرس یا نگرانی شدید می‌شود، بدن به‌طور طبیعی وارد حالت مقابله یا فرار (Fight or Flight) می‌گردد. در این شرایط، سیستم عصبی سمپاتیک فعال شده و هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول در خون ترشح می‌شوند. این هورمون‌ها باعث افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون و تحریک سیستم گردش خون می‌شوند تا بدن برای مقابله با موقعیت استرس‌زا آماده شود. به همین دلیل، فرد احساس می‌کند قلبش به‌طور ناگهانی تندتر یا شدیدتر از حالت معمول می‌تپد.

در بسیاری از افراد، تپش قلب ناشی از اضطراب موقتی است و پس از آرام شدن بدن، ضربان قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد. با این حال، در افرادی که اضطراب مزمن دارند یا دچار حملات پانیک (وحشت‌زدگی) می‌شوند، تپش قلب می‌تواند مکرر و آزاردهنده باشد. مدیریت استرس از طریق تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن، پیاده‌روی روزانه و خواب کافی می‌تواند تا حد زیادی از بروز این حالت جلوگیری کند.

فعالیت بدنی شدید یا ورزش سنگین

در زمان انجام تمرینات ورزشی، بدن برای تامین اکسیژن و انرژی بیشتر مورد نیاز عضلات، مجبور می‌شود ضربان قلب را افزایش دهد تا خون بیشتری به بافت‌ها برسد. این افزایش ضربان، یک واکنش فیزیولوژیک طبیعی محسوب می‌شود و نشان‌دهنده‌ی عملکرد درست سیستم قلب و عروق است. با این حال، در برخی افراد مخصوصا کسانی که آمادگی جسمانی کافی ندارند یا به‌تازگی ورزش را شروع کرده‌اند این افزایش ضربان با احساس تپش قلب ناگهانی یا تنگی نفس همراه است.

اگر تپش قلب پس از پایان ورزش به‌سرعت به حالت طبیعی بازگردد، معمولا جای نگرانی ندارد. اما در صورتی که تپش قلب طولانی‌مدت، همراه با درد قفسه سینه، سرگیجه یا ضعف شدید باشد، می‌تواند نشانه‌ی مشکل قلبی یا ریتم غیرطبیعی ضربان (آریتمی) باشد. رعایت اصول گرم‌کردن قبل از ورزش، مصرف کافی آب، اجتناب از تمرینات سنگین بدون آمادگی و بررسی وضعیت قلب پیش از شروع برنامه‌ی ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است.

مصرف زیاد کافئین، نیکوتین و الکل

مصرف زیاد کافئین، نیکوتین و الکل با تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی و قلب، باعث افزایش ترشح هورمون آدرنالین می‌شوند که نتیجه‌ی آن، افزایش ضربان و نامنظمی ریتم قلب است. کافئین موجود در قهوه، چای پررنگ، نوشابه‌های انرژی‌زا و شکلات می‌تواند موجب احساس لرزش، بی‌قراری و تپش قلب شدید شود. نیکوتین موجود در سیگار نیز با تنگ کردن عروق خونی و تحریک سیستم عصبی، قلب را مجبور به کار بیشتر می‌کند و به‌مرور خطر بروز آریتمی یا فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. 

آریتمی قلبی

آریتمی قلبی به معنای نامنظمی در ریتم طبیعی ضربان قلب است. در شرایط عادی، ضربان قلب توسط سیستم الکتریکی منظم درون قلب کنترل می‌شود. اما در آریتمی، این سیگنال‌های الکتریکی دچار اختلال می‌شوند و باعث می‌شود قلب خیلی سریع‌تر (تاکی‌کاردی)، خیلی کندتر (برادی‌کاردی) یا به‌صورت نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی بتپد. این حالت می‌تواند باعث احساس کوبش قلب، سرگیجه، ضعف، یا حتی تنگی نفس شود.

پرکاری تیروئید

غده‌ی تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد، با ترشح هورمون‌های T3 و T4 نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن، دمای بدن و عملکرد قلب دارد. زمانی که این غده بیش‌ازحد فعال شود و هورمون تیروئید بیش از اندازه تولید گردد، متابولیسم بدن افزایش می‌یابد و در نتیجه ضربان قلب سریع‌تر، قوی‌تر و گاهی نامنظم‌تر می‌شود. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید معمولا علاوه بر تپش قلب، علائمی مانند تعریق زیاد، کاهش وزن بدون دلیل، لرزش دست، عصبانیت، اضطراب، و بی‌خوابی را نیز تجربه می‌کنند. در این شرایط، قلب برای هماهنگی با متابولیسم بالا، فشار بیشتری را تحمل می‌کند و اگر این وضعیت درمان نشود در طولانی‌مدت موجب نارسایی قلبی یا آریتمی‌های خطرناک (مانند فیبریلاسیون دهلیزی) می‌شود.

مشکلات دریچه‌ای قلب یا نارسایی قلبی

قلب دارای چهار دریچه اصلی است که وظیفه‌ی کنترل جریان خون بین حفره‌های قلب و عروق اصلی را بر عهده دارند. هنگامی که یکی از این دریچه‌ها دچار تنگی، نشت یا عملکرد غیرطبیعی شود، جریان خون در قلب مختل می‌گردد و برای جبران این اختلال قلب مجبور می‌شود با سرعت و قدرت بیشتری بتپد. این افزایش فشار کاری، در طول زمان باعث تپش قلب، تنگی نفس، خستگی و ورم اندام‌ها می‌شود. در مقابل، نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که عضله‌ی قلب دیگر قادر به پمپاژ مؤثر خون در بدن نباشد. این وضعیت باعث می‌شود خون در ریه‌ها و سایر اندام‌ها تجمع پیدا کند و بیمار احساس تپش شدید، تنگی نفس هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت داشته باشد. بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، شب‌ها هنگام دراز کشیدن دچار تپش قلب یا احساس سنگینی در قفسه سینه می‌شوند.

مصرف برخی داروها یا مکمل‌های انرژی‌زا

بسیاری از داروهای بدون نسخه، داروهای لاغری، ضداحتقان‌های بینی، داروهای ضدآسم و حتی برخی داروهای ضدافسردگی و هورمونی حاوی ترکیباتی مانند کافئین، افدرین یا شبه‌افدرین هستند که سیستم عصبی و قلب را تحریک می‌کنند. این مواد باعث افزایش ترشح آدرنالین، تنگی عروق و در نتیجه تسریع ضربان قلب و احساس کوبش در قفسه سینه می‌شوند. از سوی دیگر، مکمل‌های انرژی‌زا که توسط ورزشکاران یا افرادی که برای افزایش تمرکز از آن‌ها استفاده می‌کنند، مصرف می‌شوند. دارای دوز بالایی از کافئین، تائورین و محرک‌های متابولیکی هستند. این ترکیبات در صورت مصرف زیاد یا هم‌زمان با نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌توانند باعث بی‌نظمی ریتم قلب (آریتمی)، اضطراب، لرزش و حتی افزایش خطر حمله قلبی در افراد مستعد شوند.

کم خونی

بدن به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا پایین بودن سطح هموگلوبین، توانایی کافی برای انتقال اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌ها را ندارد. وقتی اکسیژن‌رسانی به بدن کاهش می‌یابد، قلب برای جبران این کمبود مجبور می‌شود با سرعت بیشتری پمپاژ کند تا اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها تامین شود. این افزایش فعالیت قلب باعث می‌شود فرد احساس تپش قلب، خستگی، سرگیجه، و حتی تنگی نفس را تجربه کند. کم‌خونی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله فقر آهن، کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک، خون‌ریزی‌های مزمن (مانند قاعدگی شدید یا زخم گوارشی) یا بیماری‌های مزمن. در زنان، به‌ویژه در دوران بارداری یا قاعدگی‌های طولانی، کم‌خونی بسیار شایع‌تر است و اغلب با تپش قلب همراه می‌شود.

هیپوگلیسمی

هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون یکی دیگر از دلایل بروز تپش قلب ناگهانی است. وقتی سطح گلوکز خون به‌طور قابل توجهی پایین می‌آید، بدن برای جبران انرژی از دست رفته هورمون‌های آدرنالین و نوراپی‌نفرین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها سیستم عصبی و قلب را تحریک کرده و باعث افزایش ضربان قلب، تعریق، لرزش دست و اضطراب می‌شوند. به همین دلیل افراد مبتلا به هیپوگلیسمی معمولا احساس کوبش قلب یا تپش شدید دارند. هیپوگلیسمی می‌تواند در اثر مصرف بیش از حد داروهای دیابت، نخوردن وعده‌های غذایی، ورزش شدید یا بیماری‌های کبد و کلیه رخ دهد. برخی افراد حتی بدون داشتن دیابت، به دلیل رژیم‌های غذایی سخت یا نوسانات شدید قند خون، دچار علائم مشابه می‌شوند.

اختلالات خواب

زمانی که فرد خواب کافی نداشته باشد سیستم عصبی سمپاتیک بدن بیش‌فعال می‌شود و هورمون‌های استرس مانند آدرنالین افزایش می‌یابند. این وضعیت باعث می‌شود قلب با سرعت بیشتر و گاهی نامنظم بزند و فرد حتی در خواب یا هنگام بیداری ناگهانی تپش قلب را تجربه کند. اختلالات خواب طولانی‌مدت می‌توانند خطر بروز فشار خون بالا، آریتمی‌های قلبی و بیماری‌های قلبیعروقی را افزایش دهند. به ویژه آپنه‌ی خواب که باعث توقف تنفس کوتاه مدت در خواب می‌شود، فشار زیادی به قلب وارد کرده و ممکن است فرد را در معرض فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر ریتم‌های غیرطبیعی قلبی قرار دهد.

فشارخون پایین

وقتی فشار خون از حد طبیعی کمتر می‌شود، قلب برای جبران کاهش جریان خون به اندام‌ها مجبور می‌شود با ضربان سریع‌تر و قوی‌تر پمپاژ کند. این واکنش طبیعی بدن باعث می‌شود فرد احساس کوبش قلب، سرگیجه، ضعف یا حتی غش کردن داشته باشد. هیپوتانسیون می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله کم‌آبی بدن، مصرف بعضی داروها (مانند فشارخون‌کاه‌ها یا مدرها)، خون‌ریزی، اختلالات هورمونی یا مشکلات قلبی رخ دهد. در برخی افراد کاهش ناگهانی فشار خون هنگام تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده (هیپوتانسیون وضعیتی) نیز باعث تپش قلب موقت و سرگیجه می‌شود.

تغییرات هورمونی

نوسانات هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون و تیروکسین می‌توانند فعالیت سیستم عصبی و ضربان قلب را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی تغییر سطح هورمون‌ها باعث افزایش ضربان قلب، تپش ناگهانی، احساس کوبش یا اضطراب می‌شود. علاوه بر هورمون‌های جنسی، پرکاری تیروئید نیز می‌تواند با افزایش ترشح هورمون‌های تیروئیدی باعث تسریع ضربان قلب و آریتمی‌های قلبی گردد. حتی در مردان تغییرات هورمونی مرتبط با کاهش تستوسترون می‌تواند تاثیر مشابهی داشته باشد. تشخیص اختلالات هورمونی از طریق آزمایش خون و بررسی علائم بالینی انجام می‌شود. درمان بسته به نوع اختلال هورمونی شامل تجویز داروهای تعادل هورمونی کنترل تیروئید یا مدیریت تغییرات دوران یائسگی و بارداری است. 

علائم تپش قلب

تپش قلب یا Palpitations معمولا با احساس ضربان سریع، نامنظم یا شدید قلب همراه است، اما علائم دیگر نیز می‌توانند به تشخیص نوع و علت آن کمک کنند. شناخت این علائم اهمیت زیادی دارد تا در صورت نیاز، تشخیص زودهنگام و مراجعه به متخصص قلب و عروق انجام شود. علائم رایج تپش قلب عبارتند از:

• احساس ضربان سریع یا شدید قلب.
• لرزش یا پرش قلب در قفسه سینه.
• حس خالی شدن یا توقف کوتاه قلب.
• تپش همراه با اضطراب یا استرس.
• سرگیجه یا ضعف شدید.
• درد یا فشار در قفسه سینه.
• تنگی نفس یا احساس کمبود اکسیژن.
• تعریق شدید و غیرمعمول.
• تپش قلب مداوم یا طولانی.
• بروز ناگهانی همراه با درد قفسه سینه یا غش کردن.
• تپش قلب در افرادی که سابقه بیماری قلبی دارند.

بیشتر بخوانید: علت تپش قلب در حالت استراحت و خواب

چه زمانی تپش قلب خطرناک است؟

تپش قلب معمولا یک علامت بی‌ضرر و گذرا است. اما گاهی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی قلبی یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد. زمانی که همراه با درد یا فشار شدید در قفسه سینه، تنگی نفس یا احساس خفگی، سرگیجه، غش یا ضعف شدید و تعریق بیش از حد یا احساس اضطراب همراه باشد خطرناک است و باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین کسانی که سابقه سکته قلبی، نارسایی قلبی یا آریتمی دارند و افرادی که داروهای قلبی یا فشار خون مصرف می‌کنند در هنگام بروز تپش قلب باید به سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنند.

چه افرادی دچار تپش قلب ناگهانی می‌شوند؟

تپش قلب ناگهانی یا ضربان غیرمنتظره و سریع قلب می‌تواند تقریبا در هر فردی رخ دهد، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض آن هستند. تجربه تپش قلب ناگهانی در هر فردی، مخصوصا اگر همراه با سرگیجه، درد قفسه سینه یا تنگی نفس باشد. نیازمند مراجعه فوری به متخصص قلب و عروق دارد تا علت دقیق آن تشخیص داده شود و درمان مناسب ارائه گردد. افراد زیر معمولا دچار تپش قلب ناگهانی می‌شوند:

• افرادی با سابقه اضطراب یا استرس شدید.
• افرادی که اضطراب، حمله پانیک یا فشار روانی مزمن دارند.
• افرادی که زندگی پراسترس یا شغل پرتنش دارند.
• مصرف زیاد کافئین، نیکوتین یا الکل.
• کم‌خوابی، خستگی مزمن یا تغذیه نامناسب.
• فعالیت بدنی شدید یا ورزش بدون آمادگی کافی.
• افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای و مشکلات قلبی مانند آریتمی، نارسایی قلبی یا بیماری‌های دریچه‌ای.
• اختلالات تیروئید (پرکاری تیروئید).
• کم‌خونی، فشار خون بالا یا پایین.
•  افرادی که دارو یا مکمل خاص مصرف می‌کنند.

تشخیص علت تپش قلب ناگهانی 

برای تشخیص تپش قلب شدید ابتدا پزشک سابقه پزشکی، بیماری‌های قلبی و داروهای مصرفی را بررسی می‌کند. سپس قلب و فشار خون و دیگر علائم بیمار به بررسی می‌کند. در این شرایط لازم است تا پزشک نوار قلب (ECG) برای بررسی ریتم قلب و شناسایی آریتمی‌ها و اکوکاردیوگرافی (Ultrasound قلب) برای بررسی ساختار و عملکرد قلب را انجام دهد. در برخی از شرایط نیز پزشک از هولتر مانیتورینگ 24 یا 48 ساعته برای ثبت ضربان قلب در طول روز استفاده می کند. 

بیشتر بخوانید: تپش قلب در زنان

درمان تپش قلب ناگهانی

درمان تپش قلب ناگهانی به علت زمینه‌ای، شدت و دفعات بروز آن بستگی دارد. هدف درمان، کنترل ضربان قلب، کاهش علائم و پیشگیری از عوارض جدی است. برای درمان می‌توان از داروهایی که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود استفاده کرد و یا با تغییر در سبک زندگی تا حد زیادی از بروز تپش قلب ناگهانی جلوگیری کرد. همچنین در برخی از شرایط پزشک برای درمان تپش قلب از الکتروفیزیولوژی (EPS) در صورت آریتمی شدید و مکرر و آبلیشن قلبی (Ablation) برای اصلاح مسیرهای غیرطبیعی ضربان قلب استفاده می‌کند. با مراجعه به متخصص قلب و عروق برای تشخیص دقیق علت و تعیین درمان مناسب می‌توانید به صورت اصولی این بیماری را درمان کنید.

راهکارهای پیشگیری و مدیریت تپش قلب

تپش قلب می‌تواند ناگهانی و نگران‌کننده باشد، اما با راهکارهای ساده و موثر می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد و علائم را مدیریت کرد. کاهش استرس و اضطراب با انجام یوگا، مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق و فعالیت‌های آرام‌بخش می‌تواند از ایجاد این بیماری جلوگیری کند. همچنین ورزش سبک تا متوسط به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند. برخی دیگر از راه‌های پیشگیری از تپش قلب ناگهانی عبارتند از:

• کاهش یا پرهیز از کافئین، نیکوتین و الکل.
• اجتناب از داروهای محرک یا مکمل‌های انرژی‌زا بدون مشورت پزشک.
• مصرف کافی آب و مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی.
• رژیم غذایی سالم و متعادل با کاهش نمک و شکر اضافه.
• مصرف مواد مغذی غنی از پتاسیم و منیزیم برای حمایت از ریتم طبیعی قلب.
• انجام معاینات دوره‌ای قلبی و نوار قلب.
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند تیروئید، فشار خون و کم‌خونی.
• استفاه از تکنیک والسالوا که شامل نفخ و نگه داشتن نفس برای تنظیم ضربان قلب است.
• نشستن یا دراز کشیدن آرام.

کلام پایانی

تپش قلب ناگهانی می‌تواند تجربه‌ای ناراحت‌کننده و نگران‌کننده باشد، اما با شناخت علل، علائم و روش‌های پیشگیری می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد. آگاهی از عوامل تحریک‌کننده، مراقبت از سبک زندگی و مراجعه به پزشک متخصص، نقش مهمی در سلامت قلب و کیفیت زندگی دارد. برای تشخیص دقیق و درمان موثر تپش قلب، دکتر لعبت رضاییان، متخصص قلب و عروق با تجربه و مهارت بالا مشاوره و درمان شخصی‌سازی را به شما ارائه خواهند داد. با پیگیری منظم و رعایت توصیه‌های ایشان، می‌توانید از بروز عوارض جدی بیماری‌های قلبی جلوگیری کرده و زندگی سالم‌تری را تجربه کنید.

سوالات متداول