آنژیوگرافی از راه دست: آشنایی با اقدامات و مراحل انجام آن

آماده‌سازی بیمار برای آنژیوگرافی از راه دست

آنژیوگرافی از راه دست یک روش کم‌تهاجمی برای بررسی عروق کرونری است که نیاز به آماده‌سازی دقیق دارد تا ایمنی و دقت نتایج افزایش یابد. قبل از انجام این روش، پزشک بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و بیمار باید برخی نکات را رعایت کند. ابتدا، پزشک سوابق پزشکی بیمار را ارزیابی می‌کند تا از وجود شرایطی مانند حساسیت به مواد حاجب، مشکلات انعقادی یا بیماری‌های کلیوی آگاه شود. برخی داروهای خاص مانند داروهای رقیق‌کننده خون نیاز به تنظیم یا قطع موقت مصرف دارو دارند تا خطر خون‌ریزی کاهش یابد. همچنین، پزشک ممکن است آزمایش‌های انعقادی، عملکرد کلیه و قند خون را تجویز کند تا از آمادگی بدن بیمار برای این فرآیند مطمئن شود. برای آنژیوگرافی دست، بیمار بهتر است حداقل ۶ تا ۸ ساعت قبل از انجام آنژیوگرافی ناشتا باشد. این کار به کاهش خطر تهوع و استفراغ در حین عمل کمک می‌کند. علاوه بر این، توصیه می‌شود بیمار قبل از عمل مقدار کافی آب بنوشد تا دفع ماده حاجب پس از آنژیوگرافی سریع‌تر انجام شود. هنچنین در روز عمل، محل ورود کاتتر در مچ دست بیمار به‌دقت تمیز و ضدعفونی می‌شود و در برخی موارد، ممکن است موهای آن ناحیه تراشیده شود تا از ورود باکتری‌ها جلوگیری شود. پزشک همچنین یک بی‌حسی موضعی در محل ورود کاتتر تزریق می‌کند تا بیمار دردی احساس نکند. یکی دیگر از نکات مهم در آنژیوگرافی این است که بیمار بهتر است از نظر روانی برای این عمل آماده باشد. اگرچه آنژیوگرافی یک روش نسبتا ساده و بی‌خطر است، اما برخی افراد دچار اضطراب می‌شوند. صحبت با پزشک و دانستن مراحل انجام آنژیوگرافی به کاهش این استرس کمک می‌کند.

درمورد تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی نیز بخوانید.

آنژیوگرافی از طریق دست چگونه انجام می‌شود؟

انجام آنژیوگرافی از راه دست، شامل 4 مرحله اصلی می‌شود که این مراحل شامل پیدا کردن مسیر ورود کاتتر، تزریق داروی بی‌حسی و آرامبخش، وارد کردن کاتتر و پانسمان کردن می‌شود. این کار یکی از روش‌های مهم تشخیصی برای بررسی وضعیت عروق قلبی و شریان‌های کرونری است. این روش معمولا در بیمارستان انجام می‌شود و انجام آن یک الی سه ساعت زمان می‌برد. خوشبختانه، معمولا بیشتر بیماران پس از انجام این عمل در همان روز مرخص می‌شوند. در ادامه، به تفصیل مراحل مختلف انجام آنژیوگرافی قلبی از طریق دست را بررسی خواهیم کرد.

انتخاب مسیر ورود کاتتر برای آنژیوگرافی

قبل از شروع آنژیوگرافی، پزشک ابتدا نبض بیمار را در سرخرگ رادیال هر دو دست بررسی می‌کند تا از عملکرد صحیح خون‌رسانی به دست مطمئن شود. سرخرگ‌های رادیال و اولنار مسئول تامین خون دست‌ها هستند و بررسی این نبض‌ها به پزشک کمک می‌کند تا بهترین مسیر را برای وارد کردن کاتتر انتخاب کند. معمولا مسیر رادیال (مچ دست) برای ورود کاتتر انتخاب می‌شود، زیرا نبض قوی‌تری دارد. در موارد نادر، در صورت بروز مشکل در عبور کاتتر، از سرخرگ‌های کشاله ران استفاده می‌شود.

تزریق داروهای آرام‌بخش برای کاهش اضطراب بیمار

پس از آماده‌سازی، بیمار بر روی تخت دراز می‌کشد، در این مرحله برای حفظ ایمنی حین تصویربرداری، یک کمربند ایمنی به او وصل می‌شود، سپس یک آنژیوکد وریدی برای تزریق مایعات و داروها برای بیمار قرار می‌دهند. در این مرحله، برای کاهش اضطراب آنژیوگرافی، پرستار داروهای آرامبخش مانند میدازولام و فنتانیل را به صورت وریدی به بیمار تزریق می‌کند. این داروها باعث کم شدن استرس بیمار می‌شود و احتمال اسپاسم سرخرگ رادیال را نیز کاهش می‌دهند تا استرس باعث دشواری در عبور کاتتر به دلیل اسپاسم رگ نشود. همچنین، پزشک محل سوراخ ورودی کاتتر را در مچ دست با استفاده از مواد بی‌حسی موضعی (مانند لیدوکائین) بی‌حس می‌کند. 

وارد کردن کاتتر و انجام تصویربرداری آنژیوگرافی

در این مرحله، جراح قلب یک برش کوچک (حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر) در ناحیه مچ دست ایجاد می‌کند و سپس غلافی پلاستیکی را وارد سرخرگ رادیال می‌کند. از این طریق، کاتتر به آرامی وارد رگ خونی می‌شود و به‌دقت به سمت قلب هدایت می‌شود. بهتر است بدانید که این فرآیند بدون درد است و بیمار هیچگونه دردی حس نخواهد کرد. زمانی که کاتتر به قلب رسید، یک ماده حاجب یا کنتراست از طریق کاتتر به داخل رگ‌ها تزریق می‌شود؛ این ماده در برابر اشعه ایکس حساس است و موجب می‌شود که تصویر دقیق‌تری از رگ‌های کرونری قلب ایجاد شود. در حین تصویربرداری، پزشک انسداد یا تنگی‌های موجود در سرخرگ‌ها تشخیص می‌دهد. اگر انسداد شدید باشد، پزشک می‌تواند همزمان از آنژیوپلاستی برای باز کردن رگ‌ها استفاده کند. در آنژیوپلاستی، بالون کوچکی از طریق کاتتر وارد محل انسداد می‌شود و با گشاد کردن رگ، جریان خون را به حالت طبیعی باز می‌گرداند. در موارد دیگر ممکن است پزشک از استنت (فنر) برای باز نگه داشتن رگ استفاده کند.

در مورد تفاوت بالن و فنر قلب نیز بخوانید.

مراقبت پس از آنژیوگرافی و پانسمان محل ورود کاتتر

پس از پایان آنژیوگرافی، کاتترها و غلاف از سرخرگ رادیال خارج می‌شوند و ناحیه سوراخ‌شده با بانداژ فشاری بسته می‌شود. در برخی موارد، برای فشار بیشتر از وسیله‌ای به نام TR band استفاده می‌شود که به کمک یک بالشتک پلاستیکی و سرنگ باد می‌شود تا فشار کافی به سرخرگ وارد کند. این وسیله حدود دو ساعت در محل باقی می‌ماند. اگرچه پس از انجام آنژیوگرافی، بیمار می‌تواند بنشیند و غذا بخورد، اما توصیه می‌شود که از وارد کردن فشار غیرضروری به مچ دست خودداری کند تا روند ترمیم سرخرگ رادیال به درستی پیش برود. 

مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی از راه دست

تغذیه بعد از آنژیوگرافی از طریق دست چگونه است؟

پس از آنژیوگرافی، رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند روند بهبودی را سریع‌تر کند و در پیشگیری از بروز عوارض احتمالی نیز تاثیر داشته باشد. همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم، نوشیدن مقدار کافی آب (حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان در روز) به دفع سریع‌تر ماده حاجب از بدن کمک می‌کند و احتمال آسیب کلیوی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب بدن می‌شود. بیمار در روزهای ابتدایی پس از عمل بهتر است از مصرف غذاهای سنگین، پرچرب و سرخ‌کرده خودداری کند، زیرا این مواد فشار بیشتری به سیستم قلبی‌عروقی وارد می‌کنند. به‌جای آن، توصیه می‌شود که غذاهای سبک مانند: سوپ، سبزیجات بخارپز، ماهی و پروتئین‌های کم‌چرب مصرف می‌شود. همچنین، مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند: غلات کامل، آجیل و حبوبات، به سلامت گوارش و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. علاوه بر این، پرهیز از مصرف نمک بیش از حد، کافئین و الکل نیز بسیار مهم است، زیرا این مواد باعث افزایش فشار خون و فشار به عروق می‌شوند. درصورتی‌که بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون داشته باشد، بهتر است رژیم غذایی خود را مطابق با توصیه‌های پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم کند.

همچنین در مورد داروهای درمان فشار خون نیز بیشتر بخوانید.

پس از آنژیوگرافی دست می‌شود فعالیت‌های روتین را انجام داد؟

بیشتر بیماران می‌توانند پس از ۲۴ ساعت فعالیت‌های سبک روزمره خود را از سر بگیرند، اما برای جلوگیری از بروز عوارض، رعایت برخی محدودیت‌ها ضروری است. بیمار باید از انجام فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن اجسام بیش از ۲ تا ۳ کیلوگرم، ورزش‌های شدید، رانندگی طولانی‌ مدت و انجام حرکات ناگهانی با دست تحت درمان خودداری کند. معمولا توصیه می‌شود که بیمار حداقل یک هفته از انجام این فعالیت‌ها پرهیز کند تا بهبودی کامل حاصل شود. اگر بیمار شاغل است، بازگشت به کار بسته به نوع فعالیت او متفاوت خواهد بود. افرادی که کارهای اداری و کم‌تحرک دارند، می‌توانند پس از یک تا دو روز به محل کار خود بازگردند، اما افرادی که فعالیت فیزیکی سنگین دارند، باید مدت بیشتری استراحت کنند. همچنین، توجه به علائم بدن بسیار مهم است؛ اگر بیمار احساس خستگی، سرگیجه یا ضعف کند، باید به بدن خود استراحت بیشتری بدهد. پزشکان توصیه می‌کنند که بیماران پس از آنژیوگرافی به‌تدریج سطح فعالیت‌های خود را افزایش دهند و در صورت نداشتن علائم غیرعادی مانند درد شدید، تورم یا تغییر رنگ دست، به فعالیت‌های عادی خود بازگردند. رعایت توصیه‌های پزشک و پایبندی به برنامه‌های مراقبتی، می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرده و روند بهبودی را تسریع کند.

مزایای آنژیوگرافی از راه دست

آنژیوگرافی از راه دست برای کدام بیماران مناسب است؟

در شرایطی که آنژیوگرافی از طریق کشاله ران با پیچیدگی‌ها یا عوارض زیادی همراه باشد، سرخرگ رادیال به‌عنوان گزینه جایگزین و تنها راه ممکن انتخاب می‌شود. این روش برای بیمارانی که به دلیل چاقی یا مشکلات خون‌رسانی به اندام‌های تحتانی در معرض خطر هستند، مناسب‌تر است. از سوی دیگر، در بیمارانی که حفظ سلامت سرخرگ رادیال برای آن‌ها ضروری است، این روش توصیه نمی‌شود. به‌عنوان مثال، بیمارانی که نیاز به فیستول دیالیز دارند یا از سرخرگ رادیال برای جراحی بایپس سرخرگ کرونری استفاده می‌شود، باید از روش آنژیوگرافی از طریق دست اجتناب کنند. اگر پزشک بتواند نبض سرخرگ رادیال را در مچ دست بیمار احساس کند، نشان‌دهنده امکان دسترسی به قلب از این مسیر است. با این حال، تجربه و مهارت پزشک در انجام این روش، مهم‌ترین عامل در انتخاب بین آنژیوگرافی از طریق دست یا پا محسوب می‌شود. این فرایند، به‌دلیل چالش‌های تکنیکی نیاز به مهارت ویژه دارد. بنابراین، برای بسیاری از پزشکان، آنژیوگرافی از مسیر کشاله ران راحت‌تر است و در بیشتر موارد، تنها این روش توصیه می‌شود.

عوارض احتمالی آنژیوگرافی کرونری از راه دست

اگرچه آنژیوگرافی کرونری یک روش تشخیصی کم تهاجمی است که برای ارزیابی بیماری‌های قلبی و عروقی به‌کار می‌رود، اما مانند سایر روش‌های پزشکی، این روش نیز ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. خوشبختانه، این عوارض خفیف و نادر هستند، اما آگاهی از آن‌ها به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، سریع‌تر اقدامات لازم را انجام دهید. یکی از عوارض بعد از آنژیوگرافی، خون‌ریزی در محل ورود کاتتر است، در صورت بروز این عارضه مچ دست خود را به‌طور مستقیم نگه دارید و با استفاده از یک پد تمیز یا حوله، محل خون‌ریزی را محکم فشار دهید تا قطع شود. احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه پس از آنژیوگرافی یکی دیگر از عوارض شایع است که معمولا ناشی از فرایند آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری است. دیگر عوارض این روش تشخیصی شامل موارد زیر می‌شوند:

• ضربان نامنظم قلب
• سوراخ شدن قلب یا عروق کرونری
• واکنش‌های آلرژیک
• لخته شدن خون
• عفونت
• خون‌ریزی شدید
• درد و تورم در محل ورود کاتتر

کلام پایانی

آنژیوگرافی از راه دست یک روش ساده و کم‌تهاجمی است که پزشک در این روش با استفاده از سرخرگ رادیال در مچ دست، عروق قلبی را بررسی می‌کند. این روش به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات عروقی مثل تنگی یا انسداد رگ‌ها رو با دقت بالا شناسایی کند و درمان‌های لازم را انجام دهد. از مزایای این روش می‌شود به دقت زیاد، سرعت در دریافت نتایج، راحتی بیمار و کم‌خطر بودن آن اشاره کرد. نکته مثبت این است که بعد از انجام آنژیوگرافی از راه دست، شما نیاز به بستری طولانی ندارید و می‌توانید به راحتی به کارهای روزمره ادامه دهید. البته، بعد از انجام این روش، مراقبت‌هایی لازم است؛ مثلا باید از فعالیت‌های سنگین و فشار آوردن به ناحیه مچ دست پرهیز کنید و به دستورات پزشک برای مصرف داروها توجه کنید. اگر علائم مثل خونریزی یا درد شدید در محل ورود کاتتر پیش آمد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. دکتر لعبت رضاییان یکی از بهترین و با تجربه‌ترین متخصصان قلب و عروق کشور هستند که سال‌ها در این زمینه فعالیت دارند. با توجه به تخصص و مهارت بالای ایشون در انجام روش‌های مدرن مثل آنژیوگرافی از راه دست، می‌توانید با اطمینان کامل درمان‌ بیماری‌های قلبی خود را به ایشان بسپارید.