آنژیوگرافی از راه دست | چگونگی و نحوه انجام

آماده‌سازی بیمار برای آنژیوگرافی از راه دست

آمادگی برای آنژیوگرافی از راه مچ دست، یکی از مهم‌ترین مراحل این فرایند است که می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش عوارض و افزایش دقت تشخیص داشته باشد. این روش نسبت به روش سنتی (از کشاله ران) کم ‌تهاجمی‌تر است و نیاز به بی‌هوشی ندارد، اما همچنان رعایت چند نکته ساده می‌تواند آن را ایمن‌تر و راحت‌تر کند. پزشک قبل از شروع آنژیوگرافی، وضعیت سلامت عمومی شما را بررسی می‌کند، آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد و توصیه‌هایی برای تغذیه و مصرف دارو ارائه می‌دهد. همچنین، آماده‌‌سازی محل ورود کاتتر نقش مهمی در جلوگیری از عفونت و خونریزی دارد. مراحل آمادگی برای انجام آنژیوگرافی از راه دست عبارت‌اند:

• بررسی سوابق پزشکی، مخصوصا وجود حساسیت به مواد حاجب، داروهای خاص، مشکلات انعقادی یا نارسایی کلیوی
• تنظیم دوز یا قطع موقت داروهایی مثل رقیق‌کننده‌های خون، تحت نظر پزشک
• انجام آزمایش‌های خون و بررسی عملکرد کلیه و سیستم انعقادی برای اطمینان از آمادگی بدن
• پرهیز از خوردن و آشامیدن به مدت ۶ تا ۸ ساعت قبل از آنژیوگرافی برای جلوگیری از حالت تهوع حین فرآیند
• نوشیدن مایعات بیشتر روز قبل از آنژیوگرافی، برای کمک به دفع راحت‌تر ماده حاجب از بدن.
• ضدعفونی کامل محل ورود کاتتر (مچ دست) توسط تیم پزشکی
• در صورت نیاز، تراشیدن موهای ناحیه مورد نظر برای کاهش خطر عفونت
• بی‌حسی موضعی در محل ورود سوزن برای اینکه هنگام ورود کاتتر احساس درد نداشته باشید

آنژیوگرافی از راه دست برای کدام بیماران مناسب است؟

آنژیوگرافی از راه دست به دلیل ویژگی‌های کم‌ تهاجمی و مزایای آن در کاهش درد و مدت زمان بستری، برای بیمارانی که نیاز به تشخیص یا درمان مشکلات عروقی دارند، بسیار مناسب است. این روش برای بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های شریانی محیطی، مشکلات قلبی عروقی یا بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون هستند، انتخاب مناسبی است. همچنین، بیماران نیازمند به مداخلات درمانی طولانی‌ مدت و آن‌هایی که به دلایل پزشکی نمی‌توانند از روش‌های تهاجمی‌تر استفاده کنند، از این روش بهره‌مند می‌شوند. این تکنیک به دلیل کاهش عوارض جانبی و زمان بهبودی سریع‌تر، برای افرادی که به بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره نیاز دارند نیز مناسب است.

آنژیوگرافی از طریق دست چگونه انجام می‌شود؟

آنژیوگرافی از راه دست (Transradial Angiography)، یکی از روش‌های نوین و موثر برای بررسی عروق قلبی و تشخیص انسداد یا تنگی سرخرگ‌های کرونری است. این روش در مقایسه با روش سنتی از راه کشاله ران، ایمنی بیشتری دارد و معمولا دوران نقاهت کوتاه‌تری برای بیمار به همراه دارد. آنژیوگرافی ترانس ‌رادیال در چهار مرحله اصلی انجام می‌شود و بین یک تا سه ساعت به طول می‌انجامد و اغلب بیماران همان روز مرخص می‌شوند. مراحل کلی آنژیوگرافی از طریق دست عبارت‌اند از:

انتخاب مسیر مناسب برای ورود کاتتر

قبل از شروع آنژیوگرافی، پزشک با لمس نبض‌های رادیال (مچ دست) و اولنار (سمت داخلی ساعد) در هر دو دست، وضعیت خون‌رسانی را بررسی می‌کند. این ارزیابی به پزشک کمک می‌کند تا مطمئن شود که جریان خون کافی در دست برقرار است و مسیر رادیال برای ورود کاتتر ایمن خواهد بود. در اغلب موارد، مسیر از طریق سرخرگ رادیال انتخاب می‌شود، چون که در دسترس‌تر بوده و با عوارض کمتری همراه است. تنها در صورت وجود اختلال در این مسیر یا اسپاسم رگ، از سایر مسیرها مانند کشاله ران استفاده می‌شود.

 آماده‌سازی بیمار و تزریق داروهای آرام‌‌بخش

بعد از ورود به اتاق آنژیوگرافی، بیمار روی تخت دراز می‌کشد و برای حفظ ایمنی، کمربند مخصوص دور بدن او بسته می‌شود. در این مرحله، یک آنژیوکت به ورید بیمار وصل می‌شود تا داروها و مایعات تزریق شوند. برای کاهش اضطراب و افزایش راحتی بیمار، داروهای آرام‌بخش مانند میدازولام و فنتانیل به صورت وریدی تزریق می‌شوند. این داروها علاوه بر آرام ‌کردن بیمار، از انقباض ناگهانی سرخرگ رادیال که می‌تواند مانع عبور کاتتر شود، جلوگیری می‌کنند. همچنین، محل ورود کاتتر در مچ دست با داروی بی‌حسی موضعی مانند لیدوکائین بی‌حس می‌شود تا بیمار هیچ دردی احساس نکند.

ورود کاتتر و انجام تصویربرداری

در این مرحله، پزشک یک برش کوچک (حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر) روی پوست مچ دست ایجاد می‌کند و یک غلاف باریک پلاستیکی را وارد سرخرگ رادیال می‌نماید. سپس کاتتر از این مسیر وارد رگ می‌شود و با دقت به سمت قلب هدایت می‌گردد. این فرآیند کاملا بدون درد است. پس از رسیدن کاتتر به موقعیت مناسب در عروق کرونری، ماده حاجب (کنتراست) به داخل رگ‌ها تزریق می‌شود. این ماده در برابر اشعه X قابل‌رویت است و تصاویر دقیقی از مسیر عروق قلبی ایجاد می‌کند. پزشک از روی این تصاویر می‌تواند نواحی دچار انسداد یا تنگی را تشخیص دهد. در صورتی که انسداد شدید باشد، ممکن است پزشک بلافاصله از روش آنژیوپلاستی استفاده کند. در آنژیوپلاستی، بالن کوچکی از طریق کاتتر به محل تنگی هدایت شده و با باد شدن، رگ را باز می‌کند. در بسیاری از موارد، یک استنت (فنر فلزی نازک) نیز در محل قرار داده می‌شود تا از تنگ شدن مجدد رگ جلوگیری شود.

پانسمان محل ورود کاتتر

پس از پایان آنژیوگرافی، کاتترها و غلاف از سرخرگ رادیال خارج می‌شوند و ناحیه سوراخ‌ شده با بانداژ فشاری بسته می‌شود. در برخی موارد، برای فشار بیشتر از وسیله‌ای به نام TR band استفاده می‌شود که به کمک یک بالشتک پلاستیکی و سرنگ باد می‌شود تا فشار کافی به سرخرگ وارد کند. این وسیله حدود دو ساعت در محل باقی می‌ماند. اگرچه بعد از انجام آنژیوگرافی، بیمار می‌تواند بنشیند و غذا بخورد، اما توصیه می‌شود که از وارد کردن فشار غیر ضروری به مچ دست خودداری کند تا روند ترمیم سرخرگ رادیال به درستی پیش رود. 

در مورد نارسایی قلبی بیشتر بخوانید.

مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی از راه دست

پس از انجام آنژیوگرافی از راه دست، بدن شما نیاز به زمان و مراقبت‌های ویژه‌ای برای بهبودی دارد. در این مرحله، رعایت نکات مراقبتی به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر به حالت عادی بازگردید و خطر عوارض کاهش یابد. مهم‌ترین اقداماتی که لازم است انجام دهید شامل موارد زیر است:

استراحت و محدودیت‌های حرکتی

در وهله اول بعد از انجام آنژیوگرافی، باید از حرکت دادن مچ دست به مدت چند ساعت پرهیز کنید. پزشک به شما توصیه می‌کند که در ۶ تا ۸ ساعت اول بعد از عمل، از حرکت دادن دست خود جلوگیری کنید تا محل ورود کاتتر به خوبی استراحت کرده و خون‌ریزی نداشته باشید. در صورت نیاز، می‌توانید دست خود را در حالتی که راحت هستید قرار دهید، اما باید از هر گونه فشار بر روی ناحیه کاتتر خودداری کنید.

بررسی محل ورود کاتتر

پزشک به شما نشان می‌دهد که چگونه محل ورود کاتتر (مچ دست) را بررسی کنید. بعد از عمل، ممکن است در این ناحیه کمی کبودی یا ورم بوجود بیاید که طبیعی است. اما اگر متوجه خونریزی مداوم، تورم زیاد یا درد شدید شدید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.

مصرف داروها 

پزشک داروهایی را برای کاهش التهاب یا پیشگیری از عفونت تجویز می‌کند. این داروها را باید طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر داروی خاصی برای رقیق کردن خون مصرف می‌کنید، پزشک ممکن است دوز آن را تنظیم کرده یا موقتا تغییر دهد. توجه کنید که هرگز داروها را خودسرانه قطع نکنید یا تغییر ندهید.

رعایت رژیم غذایی و نوشیدن مایعات

در روزهای اولیه پس از آنژیوگرافی، رژیم غذایی خود را ساده و سالم نگه دارید. مصرف مایعات کافی برای دفع ماده حاجب از بدن ضروری است. توصیه می‌شود که تا چند روز بعد از عمل، مقدار زیادی آب بنوشید.

فعالیت بدنی و کارهای روزمره

بعد از آنژیوگرافی، از انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش‌های شدید خودداری کنید. پزشکان پیشنهاد می‌دهند که حداقل ۴۸ ساعت از انجام فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید. کارهای روزمره مثل پیاده‌روی سبک مشکلی ندارد، اما باید از هرگونه فشار بر ناحیه کاتتر خودداری کنید.

پیگیری‌های پزشکی

پزشک برای پیگیری روند بهبودی شما، یک یا دو روز بعد از عمل یک جلسه مشاوره تعیین می‌کند. در این جلسه، پزشک وضعیت شما را بررسی کرده و در صورت نیاز، دستورالعمل‌های بیشتری را برای ادامه مراقبت‌های بعدی به شما ارائه می‌دهد.

علائم هشدار دهنده

در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، فورا به پزشک خود مراجعه کنید:

• درد شدید یا خونریزی در محل ورود کاتتر
• تورم بیش از حد در مچ دست یا بازو
• تب بالا یا علائم عفونت
• درد قفسه سینه، تنگی نفس یا ضربان قلب نامنظم

ضربان قلب نرمال در سنین مختلف چقدر است؟

تغذیه بعد از آنژیوگرافی از طریق دست چگونه است؟

بعد از آنژیوگرافی، رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند روند بهبودی را سریع‌تر کند و در پیشگیری از بروز عوارض احتمالی نیز تاثیر داشته باشد. همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم، نوشیدن مقدار کافی آب (حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان در روز) به دفع سریع‌تر ماده حاجب از بدن کمک می‌کند و احتمال آسیب کلیوی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب بدن می‌شود. بیمار در روزهای ابتدایی پس از عمل بهتر است از مصرف غذاهای سنگین، پر چرب و سرخ‌کرده خودداری کند، زیرا این مواد فشار بیشتری به سیستم قلبی‌ عروقی وارد می‌کنند. به‌ جای آن، توصیه می‌شود که غذاهای سبک مانند: سوپ، سبزیجات بخارپز، ماهی و پروتئین‌های کم‌چرب مصرف شوند. همچنین، مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند غلات کامل، آجیل و حبوبات، به سلامت گوارش و جلوگیری از یبوست کمک می‌کنند. علاوه بر این، پرهیز از مصرف نمک بیش از حد، کافئین و الکل نیز بسیار اهمیت دارد، زیرا این مواد باعث افزایش فشار خون و فشار به عروق می‌شوند. در صورتی‌ که بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون داشته باشد، بهتر است رژیم غذایی خود را مطابق با توصیه‌های پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم کند.

همچنین در مورد داروهای درمان فشار خون نیز بیشتر بخوانید.

پس از آنژیوگرافی دست می‌شود فعالیت‌های روتین را انجام داد؟

بیشتر بیماران می‌توانند پس از ۲۴ ساعت، فعالیت‌های سبک خود را از سر بگیرند، اما این حالت به معنی بازگشت کامل به روال عادی نیست. بدن شما برای ترمیم محل ورود کاتتر به زمان نیاز دارد. فعالیت‌ها و اقداماتی که می‌توانید پس از آنژیوگرافی دست انجام دهید و همچنین مواردی که بهتر است از انجام آن خودداری کنید عبارت‌اند از:

• پس از ۲۴ ساعت، می‌توانید فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی کوتاه را از سر بگیرید، مگر آنکه پزشک توصیه دیگری داشته باشد.
• تا ۸ ساعت بعد از عمل، مچ دست را خم نکنید و در هنگام استراحت، دست را روی بالش قرار دهید.
• تا ۲۴ ساعت اول، از انجام حرکات تکرارشونده مثل تایپ، بافتنی، استفاده از رایانه یا پیچاندن دست خودداری کنید.
• تا ۲ روز اول از هل دادن، کشیدن یا بلند کردن اشیای سنگین‌تر از ۳ تا ۵ کیلوگرم خودداری کنید (مثلا کودک، حیوان خانگی یا کیسه خرید).
• از فعالیت‌هایی که نیاز به استفاده مداوم از مچ دارند، مانند: تنیس، گلف، بولینگ یا شستن لباس با دست، به مدت یک هفته دوری کنید.
• تا ۱ هفته از انجام ورزش‌های سنگین مثل: دویدن، دوچرخه‌سواری، شنا یا تمرین با وزنه پرهیز کنید.
• اگر احساس ضعف، خستگی یا سرگیجه داشتید، به بدن خود استراحت بدهید و سطح فعالیت را کاهش دهید.
• فعالیت جنسی را معمولا می‌توان ۳ روز بعد از آنژیوگرافی با رعایت احتیاط از سر گرفت.

مزایای آنژیوگرافی از راه دست

آنژیوگرافی از طریق دست یا به‌ اصطلاح ترانس‌رادیال، یکی از روش‌های نوین برای بررسی وضعیت عروق قلبی است که به‌ ویژه در سال‌های اخیر به دلیل نتایج مثبت بالینی و رضایت بیماران، مورد توجه پزشکان قرار گرفته است. در این روش، به‌ جای ورود از کشاله ران، از شریان رادیال (واقع در مچ دست) استفاده می‌شود. این تکنیک نه‌ تنها دقت بالایی در تصویربرداری از عروق دارد، بلکه با مزایای قابل‌ توجهی همراه است که آن را به گزینه‌ای ایمن‌تر و راحت‌تر برای بسیاری از بیماران تبدیل می‌کند. مهم‌ترین مزایای آنژیوگرافی از راه دست عبارت‌اند از:

• کاهش مدت زمان بستری بیمار
• درد کمتر نسبت به روش‌های دیگر
• کاهش عوارض جانبی
• مناسب برای بیمارانی که مشکلات خون‌رسانی به اندام‌های تحتانی دارند.
• بازگشت سریع‌تر بیمار به فعالیت‌های روزمره
• مناسب برای بیمارانی که نیاز به مداخلات درمانی طولانی‌ مدت دارند، مانند بیماران دیالیزی
• کاهش احتمال ایجاد عفونت

عوارض احتمالی آنژیوگرافی کرونری از راه دست

درست است که آنژیوگرافی کرونری یک روش تشخیصی کم تهاجمی است که برای ارزیابی بیماری‌های قلبی و عروقی به‌ کار می‌رود، اما مانند سایر روش‌های پزشکی، این روش نیز ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. خوشبختانه، این عوارض خفیف و نادر هستند، اما آگاهی از آن‌ها به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، سریع‌تر اقدامات لازم را انجام دهید. یکی از عوارض بعد از آنژیوگرافی، خون‌ریزی در محل ورود کاتتر است، در صورت بروز این عارضه مچ دست خود را به‌طور مستقیم نگه دارید و با استفاده از یک پد تمیز یا حوله، محل خونریزی را محکم فشار دهید تا قطع شود. دیگر عوارض این روش شامل موارد زیر هستند:

• ضربان نامنظم قلب
• واکنش‌های آلرژیک
• لخته شدن خون
• احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه
• عفونت
• خونریزی شدید
• درد و تورم در محل ورود کاتتر

کلام پایانی

آنژیوگرافی از راه دست یک روش ساده و رایج است که پزشک در این روش با استفاده از سرخرگ رادیال در مچ دست، عروق قلبی را بررسی می‌کند تا مشکلاتی مثل تنگی یا انسداد رگ‌ها را با دقت بالا شناسایی کند و درمان‌های لازم را انجام دهد. از مزایای این روش می‌توان به دقت زیاد، سرعت در دریافت نتایج، راحتی بیمار و کم‌خطر بودن آن اشاره کرد. البته، بعد از انجام این روش، باید از فعالیت‌های سنگین و فشار آوردن به ناحیه مچ دست پرهیز کنید و به دستورات پزشک برای مصرف داروها توجه کنید. دکتر لعبت رضاییان یکی از بهترین و با تجربه‌ترین متخصصان قلب و عروق کشور هستند که سال‌ها است در این زمینه فعالیت دارند. با توجه به تخصص و مهارت بالای ایشان در انجام روش‌های مدرن مثل آنژیوگرافی از راه دست، می‌توانید با اطمینان کامل درمان‌ بیماری‌های قلبی خود را به ایشان بسپارید.

سوالات متداول