آریتمی قلبی چیست؟ روش‌های تشخیص و درمان

آریتمی قلبی، نوعی اختلال در نظم طبیعی ضربان قلب است که می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی و حتی تهدیدکننده زندگی فرد شود. تشخیص دقیق و درمان به‌ موقع این مشکل نقش مهمی در حفظ سلامت قلب و پیشگیری از خطراتی مانند سکته یا ایست قلبی دارد. در این مسیر دکتر لعبت رضاییان، متخصص قلب و عروق با بهره‌گیری از جدیدترین فناوری‌های پزشک به‌ عنوان یکی از پزشکان حرفه‌ای برای مدیریت و درمان آریتمی شناخته می‌شوند. اگر به‌ دنبال درمانی موثر برای اختلالات ریتم قلبی هستید، تخصص و تجربه دکتر رضاییان می‌تواند مسیر بهبودی شما را راحت‌تر کند. 

آریتمی قلبی چیست؟

آریتمی قلبی به حالتی گفته می‌شود که سیستم الکتریکی قلب به‌درستی کار نمی‌کند و در نتیجه ضربان قلب سریع‌تر، کندتر یا نامنظم‌تر از حالت طبیعی می‌شود. در ضربان قلب طبیعی جریان‌های الکتریکی به‌صورت منظم از ناحیه‌ای به نام گره سینوسی آغاز شده و مسیر مشخصی را طی می‌کنند تا هر ضربان با نظم مناسب ایجاد شود. اما اگر این امواج الکتریکی دچار اختلال شوند، مثلا بیش‌فعال شوند، کند شوند یا در مسیر خود گیر کنند. ریتم طبیعی از بین می‌رود و آریتمی رخ می‌دهد. این اختلال می‌تواند باعث احساس تپش قلب، سرگیجه، ضعف، یا حتی در موارد شدید بیهوشی شود. آریتمی‌ها انواع مختلفی دارند که برخی از آن‌ها بی‌خطرند و تنها باعث احساس ضربان نامنظم می‌شوند، اما برخی دیگر به‌دلیل مختل‌کردن پمپاژ خون، می‌توانند خطرناک باشند و باید برای درمان به پزشک مراجعه شود.

انواع آریتمی قلبی

آریتمی‌های قلبی باعث نامنظمی در ضربان قلب می‌شوند. این بی‌نظمی‌ها می‌توانند ضربان قلب را بیش‌ از حد سریع، کند یا ناهماهنگ کنند. شناخت انواع مختلف آریتمی، نقش مهمی در تشخیص دقیق، انتخاب روش درمانی مناسب و پیشگیری از عوارض احتمالی دارد. آریتمی‌های قلبی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب)

تاکی‌کاردی به حالتی گفته می‌شود که ضربان قلب به بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه می‌رسد. گاهی این افزایش ضربان کاملا طبیعی است؛ مثلا وقتی ورزش می‌کنید یا زمانی که دچار هیجان یا استرس می‌شوید. اما اگر بدون دلیل مشخصی اتفاق بیفتد یا طولانی‌مدت ادامه پیدا کند، دیگر یک واکنش طبیعی نیست و می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در سیستم الکتریکی قلب باشد. افزایش غیرطبیعی ضربان، ممکن است از ناحیه دهلیزها یا بطن‌های قلب شروع شود و در برخی موارد، عملکرد قلب را مختل کرده و نیاز به بررسی تخصصی داشته باشد.

فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین شکل‌های آریتمی قلبی است که در آن ضربان قلب سریع و نامنظم می‌شود. (گاهی حتی تا ۱۵۰ یا ۲۰۰ ضربه در دقیقه). این اختلال زمانی رخ می‌دهد که سیگنال‌های الکتریکی در دهلیزهای قلب دچار بی‌نظمی شوند و به جای یک انقباض هماهنگ، شروع به لرزش یا انقباض‌های نامرتب کنند. در نتیجه جریان خون در قلب مختل می‌شود و این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل لخته و در موارد جدی‌تر، سکته مغزی باشد. افرادی که دچار این نوع آریتمی هستند، با علائمی مثل تپش قلب، ضعف، سرگیجه یا تنگی نفس مواجه می‌شوند.

فلاتر دهلیزی (ریتم سریع اما منظم در دهلیزها)

فلاتر دهلیزی یکی دیگر از انواع آریتمی‌های قلبی است که در آن، دهلیزها با سرعتی بالا اما نسبتا منظم می‌تپند. برخلاف فیبریلاسیون دهلیزی که ضربان‌ها کاملا بی‌نظم هستند، در فلاتر به مقدار کمی نظم در ضربان قلب وجود دارد. این نظم نتیجه حرکت چرخشی و مکرر سیگنال‌های الکتریکی در بخشی از دهلیز است. علائم این نوع آریتمی شبیه فیبریلاسیون با تپش قلب، احساس ضعف یا خستگی همراه است، اما شدت علائم معمولا کمتر است. نکته مهم اینجاست که اگر فلاتر دهلیزی درمان یا کنترل نشود، می‌تواند به مرور زمان به فیبریلاسیون دهلیزی تبدیل شود.

برادی‌کاردی (کاهش غیرطبیعی ضربان قلب)

در برادی‌کاردی ضربان قلب به کمتر از ۶۰ بار در دقیقه می‌رسد. برای بعضی از افراد مثل ورزشکاران حرفه‌ای، این کاهش ضربان کاملا طبیعی و نشانه‌ای از سلامت قلب است. اما در افراد دیگر، می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در سیستم الکتریکی قلب باشد، سیستمی که مسئول حفظ ریتم منظم تپش‌ها است. اگر برادی‌کاردی با علائمی مثل سرگیجه، ضعف، خستگی شدید یا حتی غش همراه باشد، می‌تواند نشانه این باشد که قلب آنطور که باید، خون را به‌اندازه کافی به مغز و سایر اندام‌ها نمی‌رساند. در چنین شرایطی، مراجعه به متخصص قلب برای بررسی دقیق‌تر و درمان ضروری است.

فیبریلاسیون بطنی (آریتمی خطرناک)

یکی از خطرناک‌ترین انواع آریتمی قلبی، فیبریلاسیون بطنی است. اختلالی جدی که می‌تواند در عرض چند ثانیه باعث ایست کامل قلب شود. در این حالت سیگنال‌های الکتریکی در بطن‌های قلب کاملا آشفته و بی‌نظم می‌شوند، به‌ صورتی که قلب توانایی پمپاژ خون را از دست می‌دهد. در این شرایط باید فورا به پزشک مراجعه شود و اقدامات لازم مانند انجام احیای قلبی ریوی (CPR) و استفاده از دستگاه دفیبریلاتور برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب ضروری است. زیرا خطر مرگ بسیار بالا است و تشخیص سریع می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.

بیشتر بخوانید: چرا دچار تپش قلب می‌شویم؟

علائم آریتمی قلبی چیست؟

آریتمی قلبی معمولا با نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که گاهی خفیف و بی‌خطرند، اما در بعضی از موارد می‌توانند هشداردهنده و جدی باشند. مسئله مهم این است که بسیاری از افراد این علائم را نادیده می‌گیرند یا آن‌ها را با استرس و خستگی اشتباه می‌گیرند. در حالی‌ که تاخیر در تشخیص و درمان آریتمی، می‌تواند عواقب خطرناکی مثل سکته قلبی یا مغزی را به دنبال داشته باشد. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه می‌کنید. به خصوص اگر به‌ صورت مکرر یا همراه با سایر نشانه‌های نگران‌کننده ظاهر شوند، حتما باید با یک متخصص قلب مشورت کنید:

• تپش قلب
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• تنگی نفس
• ضعف و خستگی غیرمعمول
• درد یا فشار در قفسه سینه
• احساس وقفه در ضربان قلب (احساس یک ضربه محکم بعد از مکث)
• غش (سنکوپ)، به‌ویژه در آریتمی‌های خطرناک

علت آریتمی قلبی

آریتمی قلبی می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از بیماری‌های قلبی گرفته تا عوامل مرتبط با سبک زندگی. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که سیستم الکتریکی قلب که مسئول تنظیم ضربان است، دچار اشکال شود. گاهی این مشکلات موقتی و بی‌ضررند، اما در موارد دیگر می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی شوند. در ادامه، مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث بروز آریتمی شوند را نوشته شده است که شامل:

• گرفتگی عروق کرونر (تصلب شرایین قلب): کاهش خون‌رسانی به عضله قلب، آسیب به سیستم الکتریکی را به دنبال دارد.
• ایسکمی قلبی یا سکته قلبی: آسیب به بافت قلب و اختلال در مسیرهای الکتریکی.
• بیماری‌های دریچه‌ای قلب: اختلال در عملکرد دریچه‌ها که می‌تواند ریتم قلب را تغییر دهد.
• کاردیومیوپاتی: بیماری‌های عضله قلب که ساختار و عملکرد آن را دچار تغییر می‌کنند.
• اختلالات الکترولیتی: عدم تعادل مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم در خون که باعث ناپایداری ضربان می‌شود.
• اختلالات تیروئید: پرکاری یا کم‌کاری تیروئید می‌تواند به آریتمی منجر شود.
• استرس و اضطراب شدید: افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک باعث تپش قلب و ایجاد آریتمی می‌شود.
• مصرف داروها و مواد محرک: برخی داروهای قلبی، داروهای ضد سرماخوردگی، کافئین، نیکوتین، الکل و مواد مخدر می‌توانند عامل آریتمی باشند.
• اختلالات ساختاری یا مادرزادی قلب: ناهنجاری‌های قلبی از بدو تولد یا تغییرات ساختاری در طول زمان.
• سن بالا: با افزایش سن، سیستم الکتریکی قلب دچار تغییراتی می‌شود و احتمال آریتمی را افزایش می‌دهد.

عوامل خطر آریتمی قلبی

عوامل خطر مختلفی برای آریتمی قلبی وجود دارد، به همین دلیل افرادی که دچار این نوع اختلال هستند باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنند. در ادامه برخی از مهم‌ترین عوامل خطر آریتمی قلبی را می‌توان نام برد که عبارتند از:

• سن 65 سال به بالا
• اختلالات هراس
• مشکلات قلبی زمینه‌ای
• کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید
• برخی از داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه
• فشار خون بالا
• چاقی
• عوامل ژنتیکی ارثی
• نژاد و رنگ پوست 
• دیابت
• آپنه انسدادی خواب
• بیماری‌های ریوی، مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• عدم تعادل الکترولیت
• مصرف زیاد الکل
• استفاده از مواد مخدر تفریحی مانند کوکائین

چه زمانی برای آریتمی قلبی باید به پزشک مراجعه کرد؟

احساس تپش قلب سریع یا نامنظم، درد یا فشار شدید در قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول می‌کشد، نیازمند مراجعه فوری به پزشک است. وجود سابقه بیماری قلبی همراه با سرگیجه، سبکی سر یا احساس غش نیز از علائم هشداردهنده‌ای است که نباید نادیده گرفته شوند. تنگی نفس ناگهانی و شدید و ضعف یا خستگی در انجام فعالیت‌های روزمره نیز نشانه‌هایی هستند که حتما باید توسط متخصص قلب و عروق بررسی شوند.

تشخیص آریتمی قلبی

آریتمی‌های قلبی در برخی از شرایط می‌توانند کاملا بی‌علامت باشند و تنها در بررسی‌های پزشکی مشخص شوند. به همین دلیل تشخیص این اختلال تنها بر اساس علائم ظاهری کافی نیست و نیاز به استفاده از ابزارهای دقیق و تخصصی دارد. بهره‌گیری از روش‌های مدرن امکان شناسایی به‌ موقع و بررسی دقیق علت آریتمی را فراهم می‌کنند. در ادامه با رایج‌ترین روش‌هایی که برای تشخیص آریتمی قلبی به کار می‌روند آشنا خواهید شد:

هولتر مانیتورینگ (Holter Monitor)

هولتر مانیتورینگ (Holter Monitor) یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که برای ثبت مداوم ضربان و ریتم قلب در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت (و گاهی بیشتر) استفاده می‌شود. این دستگاه کوچک و قابل‌حمل به بدن بیمار وصل می‌شود و در تمام مدت فعالیت‌های روزمره مثل راه‌رفتن، خوابیدن و کار کردن الگوی الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. هدف از هولتر این است که آریتمی‌هایی را که ممکن است در یک نوار قلب معمولی (ECG) دیده نشوند شناسایی کند. زیرا بسیاری از بی‌نظمی‌های قلبی گذرا هستند و فقط در برخی ساعات روز رخ می‌دهند. بیمار در این مدت یک دفترچه علائم نیز دارد تا هرگونه تپش قلب، درد قفسه سینه یا سرگیجه را ثبت کند و پزشک بتواند این علائم را با داده‌های دستگاه مقایسه کند. 

نوار قلب (ECG یا EKG)

نوار قلب (ECG یا EKG) سریع و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را در یک لحظه ثبت می‌کند. در این روش تعدادی الکترود کوچک روی پوست قفسه سینه، دست‌ها و پاها قرار می‌گیرند تا سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده توسط قلب را دریافت کنند. این سیگنال‌ها روی کاغذ یا صفحه نمایش به صورت موج‌هایی مشخص ثبت می‌شوند که هرکدام نشان‌دهنده مرحله‌ای از ضربان قلب هستند. پزشک با بررسی این امواج می‌تواند تشخیص دهد که ریتم قلب طبیعی است یا دچار اختلالاتی مانند آریتمی، بلوک‌های قلبی، بزرگی حفره‌های قلب یا نشانه‌های حمله قلبی شده است. 

الکتروکاردیوگرام (Echocardiography)

اکوکاردیوگرافی یا سونوگرافی قلب، روشی است که با استفاده از امواج فراصوت، تصویر زنده و دقیق از ساختار و عملکرد قلب ایجاد می‌کند. این روش به پزشک کمک می‌کند اندازه و شکل قلب، ضخامت دیواره‌ها، حرکت دریچه‌ها و میزان پمپاژ خون را به‌طور مستقیم مشاهده کند. اکوکاردیوگرافی برای تشخیص مشکلاتی مانند نارسایی قلبی، ناهنجاری‌های مادرزادی، بیماری‌های دریچه‌ای، تجمع مایع دور قلب و ارزیابی عملکرد کلی عضله قلب بسیار کاربرد دارد.

تست ورزش (Stress Test)

تست ورزش یا تست استرس قلبی روشی تشخیصی است که با افزایش فعالیت بدنی مانند راه‌رفتن یا دویدن روی تردمیل یا رکاب‌زدن روی دوچرخه عملکرد قلب را در شرایطی که نیاز بدن به اکسیژن بیشتر می‌شود، ارزیابی می‌کند. در طول انجام تست نوار قلب (ECG)، ضربان قلب، فشار خون و علائم بیمار به‌طور مداوم ثبت می‌شود تا مشخص شود قلب هنگام فعالیت شدید چگونه واکنش نشان می‌دهد. تست ورزش می‌تواند مشکلاتی مانند بیماری عروق کرونر، اختلالات ریتمی که هنگام فعالیت ظاهر می‌شوند، یا نارسایی در خون‌رسانی قلب را آشکار کند. 

اکوکاردیوگرافی مری

اکوکاردیوگرافی مری می‌تواند تصاویر بسیار دقیق‌تری از ساختارهای داخلی قلب فراهم کند. چون مری درست پشت قلب قرار دارد، این روش امکان مشاهده جزئیات ریز دریچه‌ها، حفره‌ها، لخته‌های خون، سوراخ‌های مادرزادی و عملکرد عضله قلب را با وضوح بالا فراهم می‌سازد، چیزی که در اکوکاردیوگرافی معمولی از روی قفسه سینه همیشه قابل مشاهده نیست. برای انجام این تست، معمولا به بیمار داروی آرام‌بخش ملایمی داده می‌شود تا احساس ناراحتی کاهش یابد. اکو مری به‌ویژه در تشخیص مشکلات پیچیده دریچه‌ای، بررسی آمبولی‌های قلبی و ارزیابی قبل از جراحی قلب استفاده می‌شود.

اسکن تالیوم SPECT یا اسکن پرفیوژن میوکارد

اسکن تالیوم SPECT یا اسکن پرفیوژن میوکارد برای ارزیابی جریان خون (پرفیوژن) در عضله قلب به‌کار می‌رود. در این روش، مقدار کمی ماده رادیواکتیو مانند تالیوم یا تکنسیم به بدن تزریق می‌شود و سپس با استفاده از دستگاه SPECT تصاویر سه‌بعدی از قلب تهیه می‌گردد. این تصاویر نشان می‌دهد کدام نواحی قلب در زمان استراحت و فعالیت (استرس) خون کافی دریافت می‌کنند و کدام نواحی دچار کمبود خون‌رسانی هستند. بنابراین می‌توان وجود تنگی عروق کرونر یا آسیب‌های قدیمی عضله قلب را تشخیص داد.

درمان آریتمی قلبی

درمان آریتمی قلبی به شناسایی دقیق علت و نوع آریتمی بستگی دارد. برای مثال، روشی که برای درمان برادی‌کاردی (کاهش ضربان قلب) به کار می‌رود، با درمان تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب) متفاوت است، زیرا نه‌ تنها نوع اختلال، بلکه علائم و شدت آن‌ها نیز با یکدیگر فرق دارند. پس از انجام بررسی‌های کامل پزشک با توجه به وضعیت بیمار، مناسب‌ترین روش درمانی را توصیه می‌کند. بسته به شرایط، درمان آریتمی قلبی شامل یک یا ترکیبی از روش‌های زیر می‌تواند باشد که عبارتند از:

استفاده از داروهای ضد آریتمی

یکی از روش‌های موثر در درمان آریتمی‌های قلبی، مخصوصا انواع تاکی‌کاردی، استفاده از داروهای ضد آریتمی است. این داروها می‌توانند ضربان قلب را به بازه طبیعی بازگردانند و از بی‌نظمی‌های شدید جلوگیری کنند. البته مصرف آن‌ها باید دقیقا مطابق با تجویز پزشک باشد، زیرا هر گروه از این داروها عملکرد متفاوتی روی سیستم الکتریکی قلب دارند. داروهای ضد آریتمی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• داروهای کندکننده سیگنال‌های الکتریکی: داروهایی مانند فلوکاینید و پروکائین‌آمید با کاهش سرعت هدایت سیگنال‌های الکتریکی در قلب، به کنترل تاکی‌کاردی‌ها (افزایش غیرطبیعی ضربان قلب) کمک می‌کنند.
• بتابلوکرها: مانند متوپرولول و آتنولول که با کاهش ضربان قلب و فشار خون، از تحریک‌پذیری بیش از حد قلب جلوگیری می‌کنند.
• مسدود کننده‌های پتاسیم: داروهایی مثل آمیودارون و سوتالول مدت زمان سیگنال‌های الکتریکی قلب را افزایش می‌دهند و به برقراری ریتم منظم کمک می‌کنند.
• مسدود کننده‌های کلسیم: مانند وراپامیل و دیلتیازم که برای کاهش ضربان قلب و جلوگیری از برخی آریتمی‌های دهلیزی بکار می‌روند.

کاردیوورژن

کاردیوورژن یکی از روش‌های موثر برای درمان آریتمی‌های قلبی است که هدف آن بازگرداندن ریتم نامنظم قلب به حالت طبیعی است. این روش در شرایطی به کار می‌رود که آریتمی‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا تاکی‌کاردی‌های فوق بطنی باعث اختلال در پمپاژ موثر قلب شده‌ باشند. در کاردیوورژن بسته به وضعیت بیمار از یکی از دو روش زیر استفاده می‌شود:

• کاردیوورژن الکتریکی: در این روش با کمک دستگاه مخصوصی، شوک الکتریکی به قلب وارد می‌شود، سپس الکترودها روی قفسه سینه بیمار قرار می‌گیرند و شوک در زمان خاصی وارد ضربان قلب می‌شود. این شوک باعث می‌شود سلول‌های قلبی به‌طور همزمان تحریک شوند و پس از بررسی ریتم منظم و طبیعی قلب دوباره به حالت قبل برگردد. 
• کاردیوورژن دارویی: در مواردی که نیاز به شوک الکتریکی نیست یا شرایط بیمار خاص است، پزشک از داروهای ضد آریتمی برای تنظیم مجدد ریتم قلب استفاده می‌کند. تاثیر این روش معمولا کندتر از شوک الکتریکی است و نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.

سوزاندن با کاتتر

کاتتر ابلیشن یک روش درمانی پیشرفته و کم‌تهاجمی برای آریتمی‌های قلبی است. در این روش، پزشک با استفاده از گرما (رادیوفرکانسی) یا سرما (کرایوآبلیشن) به‌طور دقیق ناحیه‌ای از بافت قلب را که باعث ایجاد ریتم نامنظم می‌شود، غیرفعال می‌کند تا ضربان قلب دوباره به حالت طبیعی بازگردد. در این روش، چند لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر از طریق رگ‌هایی در کشاله ران یا گردن وارد بدن می‌شوند و با هدایت دقیق و منظم به درون قلب فرستاده می‌شوند. پزشک با کمک تصویربرداری پیشرفته نقطه‌ای را که منبع آریتمی است شناسایی می‌کند. سپس انرژی حرارتی یا سرمایشی به ناحیه مورد نظر فرستاده می‌شود. کاتتر ابلیشن در درمان این موارد استفاده می‌شود:

• فیبریلاسیون دهلیزی (AFib)
• تاکی‌کاردی فوق بطنی (SVT)
• تاکی‌کاردی بطنی
• آریتمی‌های مقاوم به دارو یا عودکننده

ضربان‌ساز

ضربان‌ساز یا Pacemaker دستگاهی کوچک و الکترونیکی است که به‌ عنوان یک ابزار نجات‌بخش در درمان بعضی از انواع آریتمی‌های قلبی مانند ضربان‌های کند و نامنظم، مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه ضربان ساز در زیر پوست و در ناحیه بالای قفسه سینه گذاشته می‌شود و با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم، به تنظیم ضربان و حفظ ریتم طبیعی قلب کمک می‌کند. استفاده از ضربان‌ساز در شرایط زیر تجویز می‌شود:

• برادی‌کاردی (کاهش غیرطبیعی ضربان قلب): زمانی که ضربان آهسته باعث علائمی مانند خستگی، سرگیجه، ضعف یا غش می‌شود.
• بلوک قلبی (Heart Block): در شرایطی که پیام‌های الکتریکی بین دهلیز و بطن به‌ درستی منتقل نمی‌شوند و هماهنگی بین انقباضات قلبی از بین می‌رود.

درمان آریتمی قلبی با جراحی

وقتی درمان‌های غیرتهاجمی مانند دارو، ضربان‌ساز یا ابلیشن قلب نتوانند آریتمی را کنترل کنند یا بدن بیمار به آن‌ها پاسخ مناسبی ندهد، نوبت به روش‌های جراحی می‌رسد. درمان جراحی برای درمان آریتمی قلبی معمولا در شرایط پیچیده و یا همراه با دیگر اعمال قلبی انجام می‌شود و هدف آن بازگرداندن ریتم منظم قلب و کاهش خطر عوارض جدی است. روش‌های جراحی رایج برای درمان آریتمی عبارت‌اند از:

• روش Maze (ماز): این تکنیک یکی از رایج‌ترین و موثرترین روش‌های جراحی برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی است. در روش ماز، جراح با ایجاد برش‌های منظم یا بافت‌های اسکار کنترل‌شده در قسمت‌هایی از دهلیز، مسیرهای الکتریکی غیرطبیعی را مسدود کرده و فقط مسیرهای سالم و طبیعی را باقی می‌گذارد. به این ترتیب، سیگنال‌های نامنظم مهار می‌شوند و ریتم قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
• جراحی همزمان با عمل قلب باز: در بیمارانی که به دلیل مشکلات دیگری مانند بیماری عروق کرونر یا آسیب دریچه‌ای نیاز به عمل قلب باز دارند، اصلاح آریتمی نیز به‌ صورت همزمان انجام می‌شود. این ترکیب جراحی به پزشک اجازه می‌دهد در یک عمل، چند مشکل قلبی را به‌طور همزمان برطرف کند.
• کاشت دفیبریلاتور (ICD) در جریان جراحی: در مواردی که بیمار در معرض خطر آریتمی‌های بسیار خطرناک و کشنده مانند فیبریلاسیون بطنی یا تاکی‌کاردی بطنی مقاوم قرار دارد، ممکن است در حین جراحی، یک دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD) در بدن بیمار قرار داده شود. این دستگاه در صورت شناسایی ریتم غیرطبیعی و تهدیدکننده، به‌ صورت خودکار با ارسال شوک الکتریکی، قلب را به وضعیت پایدار بازمی‌گرداند.

چگونه از بروز آریتمی قلبی پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از آریتمی قلبی، نقش مهمی در حفظ سلامت قلب و جلوگیری از بروز اختلالات جدی‌تر ایفا می‌کند. بسیاری از موارد آریتمی، قابل پیشگیری یا حداقل قابل کنترل هستند، مخصوصا زمانی که فرد سبک زندگی مناسبی را در پیش بگیرد و بیماری‌های زمینه‌ای را به‌ موقع مدیریت کند. در ادامه به مهم‌ترین راهکارهایی اشاره می‌شود که به سلامت ریتم قلبی کمک می‌کنند:

عوارض آریتمی قلبی

آریتمی قلبی، در بعضی از موارد بدون علامت یا کم‌خطر ظاهر می‌شود، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به عوارض جدی و تهدیدکننده‌ای منجر شود. زمانی که ضربان قلب از ریتم طبیعی خود خارج می‌شود، عملکرد موثر قلب مختل شده و اندام‌های حیاتی بدن، مخصوصا مغز، ممکن است با کمبود خون‌رسانی مواجه شوند. تشخیص زودهنگام و درمان به‌ موقع آریتمی، نقش مهمی در پیشگیری از این عوارض دارد. بعضی از مهم‌ترین عوارض آریتمی قلبی عبارت‌اند از:

• ایست قلبی (Cardiac Arrest): در برخی انواع خطرناک آریتمی، مانند فیبریلاسیون بطنی، فعالیت الکتریکی قلب به‌ شدت مختل شده و منجر به توقف کامل پمپاژ قلب می‌شود. در این حالت، فرد نیاز فوری به اقدامات احیا دارد.
• سکته مغزی (Stroke): آریتمی‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی می‌توانند باعث تجمع خون در دهلیز و تشکیل لخته شوند. اگر این لخته وارد جریان خون شود و به مغز برسد، ممکن است منجر به سکته مغزی شود.
• نارسایی قلبی (Heart Failure): آریتمی‌های مکرر یا مزمن می‌توانند قدرت پمپاژ قلب را کاهش دهند و به مرور باعث نارسایی قلبی شوند، وضعیتی که در آن قلب نمی‌تواند نیاز بدن به خون و اکسیژن را برآورده کند.
• زوال عقل و بیماری‌های شناختی: اختلال در خون‌رسانی مزمن به مغز، که ممکن است در نتیجه آریتمی‌های درمان‌نشده ایجاد شود، با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر و زوال عقل مرتبط است.

ضربان طبیعی قلب چقدر است؟

ضربان قلب یکی از مهم‌ترین نشانه‌های سلامت بدن است و بسته به سن، میزان فعالیت بدنی، وضعیت سلامت عمومی و حتی حالات روحی افراد، می‌تواند متفاوت باشد. در شرایط عادی، قلب با ریتمی منظم خون را به اندام‌ها می‌رساند، اما هرگونه افزایش یا کاهش غیرطبیعی در این ریتم می‌تواند علامت یک مشکل پنهان باشد. میزان ضربان طبیعی قلب در سنین مختلف:

• بزرگسالان: بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه.
• ورزشکاران حرفه‌ای: معمولا پایین‌تر، حدود ۴۰ تا ۶۰ ضربه در دقیقه.
• کودکان: در محدوده ۷۰ تا ۱۲۰ ضربه در دقیقه.
• نوزادان: بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه.

کلام پایانی

آریتمی قلبی، یکی از اختلالات پیچیده سیستم الکتریکی قلب است که می‌تواند علائمی مانند سکته مغزی، ایست قلبی و نارسایی قلبی را به همراه داشته باشد. مدیریت درست این بیماری، فقط با تشخیص دقیق، بررسی مداوم و انتخاب درمان متناسب با نوع آریتمی امکان‌پذیر است. دکتر لعبت رضاییان با سال‌ها تجربه تخصصی در حوزه قلب و عروق و بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین ابزارهای تشخیصی و درمانی می‌تواند راهکارهایی متناسب برای مدیریت آریتمی‌های قلبی برای بیماران انتخاب کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائم آریتمی قلبی مواجه هستید یا به دنبال روشی مطمئن برای کنترل این اختلال هستید، فرصت را از دست ندهید و همین حالا با کلینیک دکتر رضاییان تماس بگیرید.

سوالات متداول