پریکاردیت : علائم و درمان غیر جراحی آن

پریکاردیت یکی از بیماری‌های قلب و عروق است که می‌تواند عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار دهد و در صورت عدم درمان به موقع، عوارض جدی به دنبال داشته باشد. این بیماری ناشی از التهاب پرده پریکارد، لایه محافظ اطراف قلب است که با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس و خستگی خود را نشان می‌دهد. تشخیص دقیق و درمان سریع پریکاردیت نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت قلب و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. اگر به دنبال تشخیص تخصصی و درمان موثر پریکاردیت هستید، دکتر لعبت رضاییان، متخصص قلب و عروق با سال‌ها تجربه و دانش بروز، آماده ارائه بهترین خدمات تشخیصی و درمانی به شما عزیزان است. با مراجعه به کلینیک دکتر رضاییان، می‌توانید با اطمینان کامل روند درمان خود را تحت نظر بهترین پزشک قلب طی کنید و سلامت قلب‌تان را تضمین نمایید.

پریکاردیت چیست؟

به التهاب پرده‌ی پریکارد گفته می‌شود؛ پرده‌ای نازک و دو لایه که قلب را احاطه کرده و نقش محافظت و جلوگیری از اصطکاک قلب با بافت‌های اطراف را دارد. وقتی این پرده ملتهب می‌شود، باعث درد قفسه سینه، تنگی نفس و دیگر علائم ناخوشایند می‌شود که می‌تواند عملکرد طبیعی قلب را مختل کند. این التهاب می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، بیماری‌های خودایمنی، آسیب‌های قلبی یا حتی برخی داروها ایجاد شود. پریکاردیت قلبی به صورت حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (طولانی‌مدت) ظاهر شود و در صورت تشخیص و درمان به موقع، معمولا قابل کنترل و درمان است.

علل پریکاردیت 

عوامل مختلفی می‌توانند در بروز پریکاردیت نقش داشته باشند. شایع‌ترین علت پریکاردیت، عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا، کروناویروس، ویروس‌های تب خال (هربس)، اوریون و سایر ویروس‌ها هستند. شناخت علت دقیق این مشکل قلبی برای تعیین روش درمان مناسب بسیار اهمیت دارد و با انجام آزمایشات و بررسی‌های پزشکی کامل قابل تشخیص است. علت ایجاد پریکاریت عبارتند از: 

• در موارد نادر، باکتری‌ها یا قارچ‌ها می‌توانند باعث التهاب پریکارد شوند، به ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
• بیماری‌هایی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و بیماری‌های التهابی دیگر می‌توانند سیستم ایمنی بدن را علیه بافت پریکارد تحریک کنند.
• ضربه به قفسه سینه، جراحی قلب، یا حمله قلبی می‌تواند باعث التهاب پریکارد شود.
• برخی داروها ممکن است به عنوان عارضه جانبی باعث پریکاردیت شوند.
• تومورها یا سرطان‌های اطراف قلب یا متاستاز به پریکارد می‌توانند منجر به التهاب شوند.
• نارسایی کلیه (اورمیک پریکاردیت) یا پرکاری تیروئید.

علائم پریکاردیت

پریکاردیت با درد قفسه سینه که معمولا شدید است و در قسمت جلوی قفسه سینه حس می‌شود همراه است. این درد می‌تواند به شانه‌ها یا گردن نیز منتقل شود و با نفس عمیق، سرفه یا دراز کشیدن تشدید شود و هنگام نشستن یا خم شدن به جلو کاهش یابد. از دیگر علائم پریکاردیت که می‌توان به آن اشاره کرد شامل:

• تنگی نفس: احساس کمبود نفس، به خصوص هنگام دراز کشیدن یا فعالیت‌های بدنی، یکی از علائم شایع است.
• تب و علائم عفونت: در مواردی که التهاب به دلیل عفونت باشد، بیمار دچار تب، تعریق شبانه یا احساس ضعف عمومی نیز می‌شود.
• خستگی و ضعف عمومی: کاهش انرژی و احساس خستگی مداوم همراه با سایر علائم بروز می‌کند.
• ضربان قلب نامنظم یا سریع: التهاب پریکارد می‌تواند بر ریتم قلب تاثیر بگذارد و باعث افزایش یا نامنظمی ضربان قلب شود.
• صدای مالش پریکاردیال: در هنگام معاینه، پزشک اگر صدای خش خش یا مالش خاصی را با گوشی پزشکی در ناحیه قلب بشنود می‌تواند نشانه التهاب پرده پریکارد باشد.

تشخیص پریکاردیت چگونه است؟

پزشک ابتدا با گوش دادن به صدای قلب با گوشی پزشکی به دنبال صدای خش خش مانند پریکاردیال می‌گردد؛ صدایی خاص که نشانه التهاب پرده اطراف قلب است. همچنین علائم بالینی مانند تورم، تب و فشار خون را بررسی می‌کند. ابزارهای مهم در تشخیص پریکاردیت عبارتند از:

• نوار قلب (ECG): نوار قلب یکی از روش‌های کلیدی برای تشخیص پریکاردیت است. در این آزمایش، تغییرات خاصی در الگوی فعالیت الکتریکی قلب دیده می‌شود.
• اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب): با کمک اکوکاردیوگرافی، پزشک می‌تواند میزان مایع جمع شده در فضای پریکارد (افیوژن) و تأثیر آن بر عملکرد قلب را مشاهده کند.
• رادیوگرافی قفسه سینه (سینه‌نگاری): این روش برای بررسی بزرگ شدن قلب یا وجود مایع اضافی در اطراف قلب استفاده می‌شود.
• آزمایش خون: آزمایش‌های خون می‌تواند نشانه‌های التهاب مثل افزایش سطح پروتئین‌های واکنش‌گر (CRP، ESR) و همچنین علل عفونی یا خودایمنی پریکاردیت را نشان دهد.
• تست‌های تکمیلی: در موارد خاص، پزشک آزمایش‌هایی مانند MRI قلب یا نمونه‌برداری از مایع پریکارد (پریکاردیو سنتز) را تجویز می‌کند تا علت دقیق‌تر بیماری مشخص شود.

درمان پریکاردیت 

درمان پریکاردیت به شدت بیماری، علت زمینه‌ای و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کاهش التهاب، تسکین درد، جلوگیری از عوارض و پیشگیری از عود بیماری است. در ادامه، با مهم‌ترین روش‌های درمان این بیماری آشنا خواهید شد:

درمان دارویی پریکاردیت 

درمان دارویی پریکاردیت نقش کلیدی در کنترل علائم، کاهش التهاب و جلوگیری از عود بیماری دارد. انتخاب دارو بسته به علت، شدت علائم و وضعیت عمومی بیمار انجام می‌شود. درمان باید حتما زیر نظر متخصص قلب انجام شود و مصرف منظم و کامل داروها، کلید پیشگیری از عود بیماری است.

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا آسپرین که برای کاهش درد و التهاب پریکارد مفید هستند.
• کولشیسین (Colchicine): برای کاهش التهاب و جلوگیری از عود بیماری است و معمولا همراه با NSAID تجویز می‌شود. دوره درمان آن معمولا 3 تا 6 ماه است.
• کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون): در موارد شدید، مقاوم به درمان یا پریکاردیت ناشی از بیماری خودایمنی، ضد التهاب قوی است که نباید به عنوان درمان اولیه استفاده شوند مگر در موارد خاص، چون احتمال عود را افزایش می‌دهند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها و ضد ویروس‌ها: فقط در صورت تشخیص پریکاردیت باکتریایی یا ویروسی خاص تجویز می‌شوند. نوع دارو بسته به عامل بیماری‌زا انتخاب می‌شود.
• داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: مانند آزاتیوپرین یا متوترکسات (در موارد خودایمنی مزمن) که در نوع مزمن آن و وابسته به بیماری‌های خودایمنی کاربرد دارند.

درمان حمایتی و مراقبتی پریکاردیت 

مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان، میوه و سبزیجات تازه و پرهیز از غذاهای فرآوری شده به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. استرس می‌تواند روند بهبودی را کند کند. استفاده از روش‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن و مشاوره روانشناسی توصیه می‌شود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان پریکاردیت، استراحت کافی است. کاهش فعالیت‌های فیزیکی به بدن فرصت می‌دهد تا التهاب کاهش یافته و قلب سریع‌تر بهبود یابد. انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش شدید در دوران التهاب پریکارد توصیه نمی‌شود.

درمان جراحی پریکاردیت 

در صورت تجمع زیاد مایع در فضای پریکارد که باعث فشار روی قلب می‌شود (تامپوناد قلبی)، پزشک در این شرایط، پریکاردیو سنتز (تخلیه مایع) را انجام می‌دهد. در موارد بسیار نادر و مزمن که پرده پریکارد ضخیم و سخت شده باشد، جراحی پریکاردکتومی برای برداشتن آن انجام می‌شود. بعد از درمان با این دو روش نیاز به بررسی منظم با اکوکاردیوگرافی و نوار قلب، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای که باعث التهاب پریکارد شده باشند و پیشگیری از عود بیماری با مصرف داروهای توصیه شده باید انجام شود. 

بیشتر بخوانید: کدام درد قلبی را جدی بگیریم؟

روش‌های پیشگیری از پریکاردیت 

در بسیاری از موارد پریکاردیت ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی هستند. درمان سریع سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، خطر التهاب پریکارد را کاهش می‌دهد. برخی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از پریکاردیت عبارتند از:

عوارض پریکاردیت

التهاب پریکارد باعث جمع شدن مایع در اطراف قلب می‌شود که می‌تواند فشار روی قلب وارد کند و عملکرد آن را مختل کند.اگر مایع جمع شده در فضای پریکارد زیاد باشد، می‌تواند مانع از پر شدن مناسب بطن‌ها شود. این شرایط اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد. همچنین التهاب طولانی‌مدت یا مکرر باعث ضخیم شدن و سفت شدن پرده پریکارد شود که به آن پریکاردیت محدودکننده گفته می‌شود. این حالت باعث محدود شدن حرکات قلب و کاهش کارایی آن می‌شود. به دلیل فشار و التهاب، قلب نمی‌تواند به خوبی خون را پمپاژ کند که منجر به علائم نارسایی قلبی می‌شود. پریکاردیت پس از درمان اولیه مجددا عود می‌کند و نیازمند پیگیری دقیق و درمان طولانی‌تر است. مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد التهاب یا کورتیکواستروئیدها نیز باعث عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی، فشارخون بالا و ضعف سیستم ایمنی می‌شود.

کلام پایانی 

پریکاردیت اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند سلامت قلب شما را به خطر بیندازد و زندگی روزمره‌تان را تحت تاثیر قرار دهد. برای پیشگیری از این مشکلات و دریافت بهترین مراقبت‌های تخصصی، انتخاب یک پزشک مجرب و متعهد حیاتی است. دکتر لعبت رضاییان با سال‌ها تجربه در حوزه قلب و عروق، بهترین گزینه برای تشخیص دقیق و درمان هدفمند پریکاردیت هستند. با مراجعه به کلینیک دکتر رضاییان، آرامش قلبی و اطمینان از سلامتی خود را تجربه کنید.

سوالات متداول