چربی خون بالا

زمانی که دکتر شما بگوید که شما چربی خون بالا دارید، به این معنی است که سطح چربی‌های موجود در خون شما بالا رفته است. چربی‌های خون شامل کلسترول LDL و تری گلیسیرید هستند که ممکن است یکی از این دو یا هر دو در خون شما افزایش پیدا کرده است.

در این بخش به بررسی چربی خون بالا و راه‌های کنترل آن می‌پردازیم.

هیپرلیپیدمی یا چربی خون بالا چیست و هر چند وقت یک بار مشاهده می‌شود؟

هیپرلیپیدمی یک اصطلاح پزشکی است که برای بیان سطح بالای چربی‌ها (لیپیدها) در خون استفاده می‌شود. عمدتاً دو نوع لیپید (چربی خون) در خون وجود دارد:

• تری گلیسیرید
• کلسترول

 به طور کلی، چربی خون بالا به عنوان کلسترول بالا شناخته می‌شود اما در حقیقت، افزایش کلسترول و تری گلیسیرید هر دو به معنای افزایش چربی خون است.

چربی خون بالا به طور قابل توجهی خطر حمله قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد. برای کاهش این خطرات، پزشک شما ممکن است ترکیبی از تغییرات رژیم غذایی مناسب، ورزش و درمان دارویی را توصیه کند. هدف بسیاری از درمان‌های کاهش‌دهنده چربی خون بالا، کاهش کلسترول LDL اولیه و تری گلیسیرید است که خطرات اصلی هستند. 

کلسترول چیست؟

کلسترول یک چربی است که با اتصال به پروتئین‌هایی به نام لیپوپروتئین در خون شما گردش می‌کند. غذاهایی مانند تخم‌مرغ، گوشت قرمز، کله‌پاچه، خامه و پنیر چرب نیز حاوی سطوح بالایی از کلسترول هستند.

سلول‌ها برای سلامتی خود به مقدار مشخصی کلسترول نیاز دارند، اما زمانی که از مقدار معین بیشتر شود، مشکلاتی برای سلامتی پیش می‌آید. در مقایسه با افرادی که سطح کلسترول طبیعی دارند، افرادی که کلسترول بالایی دارند بیشتر در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی قرار دارند. هر چه کلسترول شما بالاتر باشد، خطر بروز این مشکلات بیشتر است.

انواع لیپید (چربی خون) چیست؟

در آزمایش استاندارد لیپید (چربی خون)، سطح کلسترول تام (کل)، LDL-کلسترول (بدخیم)، کلسترول HDL (خوش‌خیم) و تری گلیسیرید اندازه‌گیری می‌شود.

کلسترول غیر HDL را می‌توان به‌سادگی با کم‌کردن کلسترول HDL از کلسترول کل محاسبه کرد و سطح کل چربی‌های مضر خون را نشان می‌دهد.

چربی خون بالا باعث چه بیماری‌هایی می‌شود؟

هیپرلیپیدمی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (بیماری شریان محیطی) را افزایش می‌دهد که شامل بیماری‌های قلبی (بیماری عروق کرونر)، مغزی (بیماری عروق مغزی) و عروق خونی است که به بازوها یا پاهای شما می‌روند.

با چربی خون بالا، ذخایر چربی روی دیواره رگ‌های خونی شما جمع می‌شود و باعث تشکیل پلاک می‌شود. با گذشت زمان، رسوبات پلاک رشد می‌کنند که منجر به باریک شدن و گرفتگی عروق شما می‌شود که منجر به بیماری‌های قلبی عروقی مانند حملات قلبی و سکته می‌شود.

هنگامی که سطح تری‌گلیسیرید بیشتر از مقدار طبیعی آن شود، مشکلات جدی تهدیدکننده زندگی به نام پانکراتیت (التهاب پانکراس) ممکن است رخ دهد.

بیشتر مطالعه کنید : بیماری چربی خون بالا چیست؟

چربی خون بالا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

چربی خون بالا هیچ علامت شناخته شده‌ای ندارد، بنابراین تنها راه تشخیص آن این است که پزشک یک آزمایش خون به نام پروفایل لیپیدی انجام دهد. با این حال، اگر یکی از اعضای خانواده شما علائم مرتبط با این موضوع را داشته باشد، باید با پزشک خود مشورت کنید.

پزشک از شما می‌خواهد که پس از 9 تا 12 ساعت ناشتایی آزمایش خون بدهید تا بتوان به سالم‌ترین حالت ممکن کل وضعیت چربی شما را بررسی کرد. یعنی در این مدت به‌غیراز آب چیزی نخورید و ننوشید. روزه‌گرفتن همیشه ضروری نیست، بنابراین توصیه‌هایی را که پزشک برای شما انجام می‌دهد دنبال کنید.

به طور کلی، سطح کلسترول تام بالای 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر بالا در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این، سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید شما اندازه‌گیری می‌شود. با این حال، سطوح ایمن برای چربی خون از فردی به فرد دیگر بر اساس سابقه سلامتی و وضعیت فعلی سلامتی، متفاوت است؛ بنابراین بهتر است این مورد توسط پزشکتان ارزیابی شود.

سایر عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی عروقی چیست؟

علاوه بر هیپرلیپیدمی (چربی خون بالا)، عوامل خطر بسیاری دیگری نیز وجود دارند که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهند. اصلی‌ترین آنها عبارتند از :

• دیابت شیرین
• فشارخون بالا
• چاقی
• نارسایی مزمن کلیه
• سیگار کشیدن
• سابقه خانوادگی درجه اول بیماری‌های قلبی عروقی در سنین پایین (<65 سال در زنان، <55 سال در مردان)
• سن بالا
• استرس
•  مرد بودن (مردان در معرض خطر بیشتری نسبت به زنان هستند.)
• سایر بیماری‌ها و داروهایی که همزمان استفاده می‌شوند.

بیشتر مطالعه کنید : چه مشکلاتی ممکن است بعد از حمله قلبی عروقی اتفاق بیافتد؟

اهمیت تری گلیسیرید

تری‌گلیسیرید شکل دیگری از چربی در خون است. در مقایسه با افرادی که تری‌گلیسیرید طبیعی دارند، افرادی که تری‌گلیسیرید بالا دارند، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهند.

افراد با تری‌گلیسیرید بسیار بالا ممکن است پانکراس خود را ملتهب کنند (یک بیماری جدی به نام پانکراتیت رخ می‌دهد.). پانکراس اندامی است که هورمون‌ها و مایعاتی تولید می‌کند که به بدن اجازه تجزیه و هضم غذا را می‌دهد. هنگامی که لوزالمعده ملتهب می‌شود، می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند. در ادامه میزان تری‌گلیسیرید خون را در سطوح مختلف بررسی می‌کنیم:

• اگر کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، طبیعی است.
• اگر بین 150-499 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، افزایش یافته است.
• اگر بین 500-886 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، به طور متوسط ​​افزایش یافته است.
• اگر بیش از 1000 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بسیار زیاد است و باید فوراً درمان شود.
• اگر سطح تری‌گلیسیرید شما بالا باشد، بسته به وضعیت خطر و سطح تری‌گلیسیرید، پزشک تعیین می‌کند که آیا به درمان نیاز دارید یا خیر.

در صورت داشتن چربی خون بالا چه کنم؟

کلسترول بالا به‌تنهایی همیشه عامل نگرانی نیست اما یکی از عواملی است که با توجه به درجه و سطح چربی خون بالا، خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. همه عوامل خطر شما باید همراه با پزشک معاینه شوند و رویکردی متناسب با آن برنامه‌ریزی شود.

تصمیم برای شروع درمان کاهش کلسترول بر اساس وضعیت هر فرد است. پزشک شما بر اساس سطح لیپید فعلی شما تصمیم می‌گیرد که آیا بیماری قلبی عروقی و سایر عوامل خطر را دارید یا خیر.

اگر بیماری قلبی عروقی (CV) دارید: بسیاری از مطالعات مهم ثابت کرده‌اند که کاهش کلسترول LDL با درمان دارویی در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب برای سلامتی شما مفید است. در صورت وجود بیماری قلبی عروقی، پزشک احتمالاً درمان دارویی (استاتین) را توصیه می‌کند. پس از شروع درمان، باید کلسترول LDL خود را در زمان تعیین شده توسط پزشک بررسی کنید، اگر بیش از 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک تغییرات لازم را در درمان شما ایجاد خواهد کرد. علاوه بر دارودرمانی، تغییر سبک زندگی از جمله عادات تغذیه و ورزش نیز کاملاً ضروری است و باید اجرا شود.

اگر بیماری قلبی عروقی ندارید: ه طور کلی، درمان کسانی که چربی خون بالا دارند اما به بیماری قلبی عروقی مبتلا نیستند، راحت‌تر از افرادی است که علاوه بر چربی خون بالا، بیماری قلبی عروقی هم نیز دارند. این افراد طبق توصیه پزشک با استفاده از درمان‌های کاهش‌دهنده کلسترول، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهند.

متخصص غدد درون‌ریز و بیماری‌های متابولیک شما تصمیم می‌گیرد که بفهمد چه زمانی و با چه دوزی درمان مناسب برای شما باید شروع شود.

آیا می‌توانم بدون دارو،کلسترول خود را کاهش دهم؟

اگر بیماری قلبی عروقی ندارید یا اگر خطر بیماری قلبی عروقی شما کم است، پزشک به شما توصیه می‌کند که بر اساس تغییرات سبک زندگی و بدون دارو، کلسترول خود را کاهش دهید.

با پرهیز از گوشت قرمز، کله‌پاچه، غذاهای سرخ شده، پنیر چرب و غذاهای حاوی چربی اشباع شده (خامه، خوک و غیره)، کاهش وزن (اگر اضافه‌وزن دارید) می‌توانید کلسترول خود را تنها تا حد معینی (15-10%) کاهش دهید. همچنین  ورزش منظم را از یاد نبرید.

حتی اگر موارد فوق را انجام دادید و کلسترول شما به میزان کافی کاهش پیدا نکرد، به انجام آنها ادامه دهید؛ زیرا باعث سلامتی شما می‌شود.

چگونه می‌توانم سطح تری‌گلیسیرید خود را کاهش دهم؟

بسیاری از بیماران نیازی به درمان برای کاهش سطح تری‌گلیسیرید فقط به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی ندارند، اما در صورت بالا بودن تری‌گلیسیرید و کلسترول، بهتر است آن را کاهش دهید، زیرا از ابتلا به بیماری قلبی عروقی پیشگیری خواهید کرد.

اگر کلسترول LDL با سطح تری‌گلیسیرید بالا دارید، ممکن است از درمان‌های کاهش‌دهنده کلسترول LDL مانند داروهای گروه استاتین که ابتدا پزشک شما توصیه می‌کند، بهره‌مند شوید.

اگر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و تری‌گلیسیرید دارید، پزشک ممکن است داروهای گروه اسیدهای چرب فیبرات یا امگا 3 را توصیه کند.

به‌منظور کاهش خطر ابتلا به پانکراتیت در سطوح تری‌گلیسیرید بسیار بالا (بیش از 1000 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، پزشک قبل از هر چیز درمان کاهش تری‌گلیسیرید را شروع می‌کند. در واقع، اگر سابقه قبلی پانکراتیت مرتبط با تری‌گلیسیرید بالا دارید، درمان با سطوح پایین‌تر تری‌گلیسیرید توصیه می‌شود.

آیا می‌توانم سطح تری‌گلیسیرید خود را بدون دارو کاهش دهم؟

شما با رعایت موارد زیر می‌توانید سطح تری‌گلیسرید خود را بدون دارو کاهش دهید. 

• در صورتی که اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی قند و کربوهیدرات زیاد هستند (مانند نان سفید، آب‌میوه، غذای بسته‌بندی‌شده و دسر) مصرف نکنید.
• غذاهایی مانند گوشت قرمز، روغن، سرخ‌کردنی، پنیر چرب را حذف کنید، غذاهای پرچرب مانند زیتون، فندق، گردو را بیش از حد مصرف نکنید.
• قطع مصرف الکل

آیا در صورت وجود دیابت باید از درمان کاهش چربی خون استفاده کنم؟

وجود دیابت نوع 1 یا نوع 2 به معنای خطر بالای بیماری‌های قلبی است. در این مورد، پزشک شما قطعاً درمان دارویی با دوز متوسط ​​یا بالا را توصیه می‌کند. مقادیر هدف چربی خون در بیماران دیابتی کمتر از افراد بدون دیابت تعیین می شود.